QUÂN TẠI
THIÊN NHAI, THIẾP Ỷ MÔN (119)
君在天涯,妾倚門
Chàng ở tận
chân trời, thiếp nơi quê nhà tựa cửa ngóng trông
Quân tại thiên nhai 君在天涯: Chàng ở tận
chân trời.
Trong Cổ thi thập cửu
thủ 古诗十九首 có bài Hành hành trùng hành hành 行行重行行 . Bài thơ thuật lại nỗi nhớ tha thiết của người con
gái đối với người chồng viễn chinh. Mở đầu bài thơ viết rằng:
Hành hành
trùng hành hành
Dữ quân sinh
li biệt
Tương khứ vạn
dư lí
Các tại thiên
nhất nhai
............
行行重行行
与君生离别
相去万余里
各在天一涯
................
(Đi rồi cứ đi mãi
Cùng chàng đang sống mà phải biệt li
Cách nhau hơn vạn dặm
Mỗi người ở mỗi chân trời)
https://baike.baidu.hk/item/%E8%A1%8C%E8%A1%8C%E9%87%8D%E8%A1%8C%E8%A1%8C/7866120
Thiếp ỷ môn 妾倚門: Thiếp tựa cửa
ngóng trông.
Ỷ
môn 倚門 / 倚门: Tựa cửa. Điển xuất từ Chiến quốc sách – Tề sách lục 战国策 - 齐策六:
Vương Tôn Giả 15 tuổi, theo hầu Mẫn Vương. Lúc bấy giờ,
nước Yên đánh vào quốc đô, Mẫn Vương tháo chạy, không biết chạy đi đâu. Mẹ
Vương Tôn Giả nói với Vương Tôn Giả rằng: “Con sáng sớm đi chiều về, thì mẹ tựa
cửa trông ngóng con; đợi đến chiều tối mà con chưa về, thì mẹ ra tựa cổng làng
trông ngóng con. Nay con theo hầu đại vương, đại vương bỏ chạy mà con
không biết đại vương chạy đi đâu, sao con còn về đây làm gì?” Thế là
Vương Tôn Giả bèn vào chợ, nói rằng: “Trác Xỉ làm loạn nước Tề, giết Mẫn Vương,
ai muốn cùng ta giết hắn, hãy xắn tay áo bên phải!” Người trong chợ theo có đến
400 người, cùng Vương Tôn Giả giết chết Trác Xỉ.
(Nguồn Quốc ngữ . Chiến quốc
sách 国语 . 战国策, Lí Duy Kì 李维琦điểm hiệu, Nhạc Lộc thư xã, 2006.)
Về sau người ta dùng “ỷ môn ỷ lư” chỉ cha mẹ nhớ và mong ngóng con.
Ở đây tác giả Đặng Trần Côn mượn từ “ỷ
môn” để ví người vợ trông ngóng chinh phu.
Câu 119 này, bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của
Đoàn Thị Điểm là:
Thiếp trong cánh cửa chàng ngoài chân mây (112)
Huỳnh Chương Hưng
Quy
Nhơn 10/8/2021