TRƯỜNG MỆNH TOẢ
“Trường
mệnh toả” 长命锁 (khoá
bản mệnh) cũng gọi là “kí danh toả” 寄名锁, là vật trang sức
trên cổ đứa bé, rất thịnh hành thời Minh Thanh. Theo cách nói mê tín, chỉ cần
đeo vật trang sức này lên cổ, có thể giúp đứa bé tránh được tai hoạ tà khí, “toả”
锁 (khoá)
được sinh mệnh. Cho nên nhiều đứa bé từ lúc sinh ra đã đeo vật trang sức này
cho đến tuổi trưởng thành.
Trường
mệnh toả là từ “trường mệnh lũ” 长命缕 diễn biến mà ra. Tập
tục đeo trường mệnh lũ sớm nhất có khả năng truy ngược lên đến đời Hán. Vào thời
Hán, mỗi khi đến tiết Đoan ngọ mùng 5 tháng 5, nhà nhà đều treo trên cửa dây tơ
ngũ sắc, mang ý nghĩa tị tà nạp phúc. Đến thời Nguỵ Tấn Nam Bắc triều, dây tơ
này nhiều phụ nữ đeo nơi cổ tay, dần trở thành loại trang sức nơi cổ tay của phụ
nữ và trẻ em. Đương thời do bởi chiến tranh liên miên, ôn dịch, tai hoạ mất mùa
không ngừng, quảng đại nhân dân khát vọng bình an, cho nên dùng cách đeo dây tơ
ngũ sắc để tị tà trừ tai, xua đuổi bệnh tật kéo dài tuổi thọ. Dây tơ ngũ sắc
này chính là “trường mệnh lũ” mà chúng ta nói đến. Đến đời Tống, phong tục này
không chỉ lưu hành trong dân gian, mà còn truyền vào cung đình, ngoài phụ nữ và
trẻ em ra, đàn ông cũng có thể đeo. Việc chế tác “trường mệnh lũ” cũng dần phức
tạp, ngoài dây tơ, chỉ màu ra, còn có xuyên trân châu. Đến đời Minh, do bởi
phong tục biến thiên, phong tục nam nữ thành niên đeo “trường mệnh lũ” dần suy
yếu, thường chỉ có trẻ em mới đeo, thế là “trường mệnh lũ” dần biến thành “trường
mệnh toả” - vật trang sức đeo nơi cổ của
đứa bé.
Nhìn chung trường mệnh toả đa phần dùng vang bạc châu ngọc chế thành, tạo hình của nó đa phần được làm thành hình dạng cái khoá, trên bề mặt thường chạm những từ chúc phúc như “trường mệnh phú quý” 长命富贵, “trường thọ bách tuế” 长寿百岁, “ngọc đường phú quý” 玉堂富贵... mặt kia có đồ án truyền thống Trung Quốc như “kì lân tống tử” 麒麟送子, “ngũ tử đăng khoa” 五子登科 ... Theo quy định xưa, trường mệnh toả mà đứa bé đeo phải đợi lúc kết hôn mới có thể lấy xuống.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 26/7/2021
Nguồn
BẤT KHẢ BẤT TRI ĐÍCH 3000 CÁ VĂN HOÁ THƯỜNG THỨC
不可不知的 3.000
个文化常识
Biên soạn: Tinh Hán 星汉
Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa Kiều xuất bản xã, 2010