LỄ KHÍ
(kì 2)
Tượng trưng
thân phận
Xã hội
lễ chế nguyên là xã hội đẳng cấp, nhân vì đẳng cấp của mỗi cá nhân khác nhau,
cho nên lễ nghi sử dụng tất phải khác nhau. Sự thực, lễ nghi trong cuộc sống xã
hội cổ đại chính là loại dùng để khu biệt đẳng cấp.
Thời cổ,
thân phận đẳng cấp của một người trước tiên thông qua lễ nghi tế tự để xác định.
Nhìn chung, thân phận của đẳng cấp của thần linh là ổn định bất biến, ví dụ
Thiên là vĩnh hẳng. vĩnh viễn tôn quý, còn Địa luôn xếp ở vị trí thứ hai. Cho
nên người tế Thiên vĩnh viễn là người có thân phận tôn quý. Từ đó mà suy, thân
phận đẳng cấp của một người vĩnh viễn cố định. Từ giác độ lễ khí mà nói, thần
linh có thân phận đẳng cấp thân phận, tất nhiên cần dùng lễ khí có quy cách cao
để tế tự, lấy đó để mà loại suy.
Ví như
người xưa tế tự thần Thiên Địa Sơn Xuyên, cần căn cứ đẳng cấp của thần linh để
sử dụng các loại ngọc khí. Trong Chu lễ - Ngọc nhân 周礼
- 玉人 quy
định việc sử dụng ngọc khuê, nói rằng: Tế Thiên dùng “tứ khuê hữu để” 四圭有邸 1
xích 2 thốn (1); tế Địa dùng “lưỡng khuê hữu để” 两圭有邸 5 thốn; tế tự Nhật Nguyệt Tinh Thần dùng khuê bích 圭璧5 thốn. Lại quy định việc sử dụng “chương” 璋 (2), nói rằng: Thiên tử tuần thú, liên quan đến Sơn Xuyên
thì dùng lễ “quán” 灌. Với đại sơn xuyên thì dùng “đại chương” 大璋, gia thêm văn sức; với trung sơn xuyên thì dùng
“trung chương” 中璋, giảm bớt văn sức; với tiểu sơn xuyên thì dùng “biên
chương” 边璋, văn sức một nửa.
Trong lễ
nghi giao tiếp xã hội, thân phận khác nhau cũng dùng ngọc khí có quy cách khác
nhau để tượng trưng. Trong Chu lễ 周礼 quy định, Đại khuê 大圭3
xích đại biểu thiên tử, Trấn khuê 镇圭 1 xích 2 thốn đại biểu Vương, Hoàn khuê 桓圭 9 thốn
đại biểu Công, Tín khuê 信圭 7 thốn đại biểu Hầu, Cung khuê 躬圭 7 thốn đại biểu Bá. Từ cấp biệt của phẩm loại mà nói,
trong Lễ kí – Ngọc tảo 礼记玉藻 quy định, thiên tử đeo Bạch ngọc 白玉, Công Hầu đeo Huyền ngọc 玄玉,
Đại phu đeo Thuỷ thương ngọc 水苍玉, thế tử đeo Du ngọc
瑜玉, sĩ đem Nhuyên mân 瓀玟.
Nói một cách ngắn gọn, phân biệt thân phận đẳng cấp là công dụng trọng yếu của lễ khí, tồn tại trong xã hội Trung Quốc truyền thống.
Chú của người
dịch
1- Tứ khuê hữu
để 四圭有邸: Cụm từ này trong
Tứ khuê hữu để dĩ tự thiên
四圭有邸以祀天
(Tư khuê hữu để để tế Thiên)
Chú rằng:
Tứ khuê
四圭, tên khuê. Trịnh Tư Nông 郑司农 nói rằng, đó là
hình khí đặc thù: Chính giữa là ngọc bích tròn, trên dưới và trái phải của ngọc
bích nhô ra một khuê, cho nên gọi là “tứ khuê”, dùng khối ngọc hoàn chỉnh để khắc
thành.
Để 邸 là gốc, nhân vì 4 khuê đều cùng trên một bích , giống
như một gốc sinh ra 4 khuê, cho nên gọi là “tứ khuê hữu để”.
(
2- Chương 璋: Hình dạng giống
khuê, từ chính giữa phân làm 2 phần. Đại chương văn sức phức tạp, trung chương
văn sức tương đối đơn giản, biên chương nhỏ nhất chỉ văn sức một nửa.
(
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 29/7/2021
Nguyên tác
LỄ KINH
礼经
Biên soạn:
Bắc Kinh: Trung Hoa thư cục, 20019