VÂN TÙNG GIỚI TỬ LẠP LÂU LAN (39)
云從介子獵樓蘭
Rằng theo Giới Tử giết Lâu Lan Vương
Giới Tử 介子 (năm 115 –
năm 65 trước công nguyên): Tức Phó Giới
Tử 傅介子, người Bắc Địa 北地,
nhà ngoại giao và cũng là khai quốc công thần triều Tây Hán. Ông mất năm Nguyên
Khang 元康 nguyên
niên (năm 65 trước công nguyên) đời Hán Tuyên Đế 汉宣帝,
hưởng niên 51 tuổi.
Lâu Lan 樓蘭 / 楼兰: Tên một nước cổ
trong 36 nước ở Tây vực, chịu sự quản hạt của Tây vực Đô hộ phủ triều Hán, quốc
đô là Lâu Lan Thành 楼兰城. Năm 77 trước công nguyên, Phó Giới Tử傅介子 giết
chết Lâu Lan Vương 楼兰王, tên nước được đổi là Thiện Thiện 鄯善, đô thành Lâu Lan Thành do triều Hán phái binh đến đồn
trú. Thời kì đầu nhà Tây Hán, nước Lâu Lan ở vào giữa hai thế lực lớn mạnh là
Hán và Hung Nô, có lúc là tai mắt của Hung Nô, có lúc quy thuận triều Hán.
Năm
448, Bắc Nguỵ tiêu diệt nước Thiện Thiện. Nước Thiện Thiện (nước Lâu Lan) trước
sau trải qua hơn 600 năm, đến đó là diệt vong.
https://baike.baidu.com/item/%E6%A5%BC%E5%85%B0/524
Nguyên
nước Cưu Tư 龟兹 và Lâu Lan 楼兰câu kết với nhau giết
sứ giả triều Hán. Thời Nguyên Phụng 元凤, Phó Giới Tử với
thân phận Tuấn Mã Giám 骏马监 xin đi sứ nước Đại
Uyển 大宛, mang chiếu thư của Hán Chiêu Đế 汉昭帝 khiển
trách nước Lâu Lan, nước Cưu Tư. Phó Giới Tử đến Lâu Lan, khi trách Lâu Lan
Vương xúi giục Hung Nô giết sứ giả triều Hán, nói rằng: “Nếu ngài không xúi giục
Hung Nô, sứ giả Hung Nô đi qua nơi đây để đến các nước, sao không báo cáo?” Lâu
Lan Vương biểu thị biết tội, nói rằng: “Sứ giả Hung Nô vừa mới đi qua, có lẽ là
tới nước Ô Tôn 乌孙, giữa đường có đi qua Cưu Tư.” Phó Giới Tử đến nước
Cưu Tư, trách Cưu Tư Vương, Cưu Tư Vương cũng biểu thị biết tội. Phó Giới Tử từ
Đại Uyển về đến Cưu Tư, người Cưu Tư nói rằng: “Sứ giả Hung Nô từ nước Ô Tôn về,
hiện đang ở đây”. Phó Giới Tử thừa cơ đem quân Hán chém chết sứ giả Hung Nô.
Phó Giới Tử về lại kinh thành báo tình hình, Hán Chiêu Đế xuống chiếu nhậm mệnh
ông làm Trung lang 中郎, thăng Bình Lạc Giám 平乐监.
Phó Giới
Tử nói với Đại tướng Hoắc Quang 霍光rằng: “Lâu Lan, Cưu
Tư nhiều lần phản phúc vô thường, không chịu sự khiển trách thì không thể răn đe
các nước khác. Lúc đi qua Cưu Tư, phát hiện quốc vương cách dân rất gần, rất dễ
có sự trợ giúp. Tôi xin được đi giết ông ta để gây uy danh với các nước.” Hoắc
Quang bảo rằng: “Nước Cưu Tư đường xa, tạm thời đến Lâu Lan trước xem thử.” Thế
là dâng tấu lên, Hán Chiêu Đế phái ông đi.
Phó Giới
Tử cùng binh sĩ mang vàng bạc lụa là, rao tiếng là đem đến ban thưởng cho các
nước. Họ đến nước Lâu Lan, xem ra Lâu Lan Vương không muốn gặp Phó Giới Tử. Phó
Giới Tử giả vờ rời khỏi, sau khi đến biên giới phía tây của Lâu Lan, liền bảo
phiên dịch nói với Lâu Lan Vương: “Triều Hán mang vàng bạc lụa là đến ban thưởng
cho các nước. Nếu đại vương không đến nhận, tôi sẽ rời khỏi để đến các nước
phía tây.” Liền đem vàng bạc giao cho
phiên dịch. Phiên dịch về tâu lại với Lâu Lan Vương. Lâu Lan Vương ham
tài vật, liền hội kiến sứ giả. Phó Giới
tử cùng Lâu Lan Vương ngồi uống rượu, khi đã ngà say, Phó Giới Tử nói với Lâu
Lan Vương: “Thiên tử phái tôi đến báo với đại vương một số chuyện riêng.” Lâu
Lan Vương đứng dậy theo Phó Giới tử vào trong màn. Khi chỉ còn hai người, hai
tráng sĩ từ phía sau đâm Lâu Lan Vương, Lâu Lan Vương chết ngay tại chỗ. Bọn
quý tộc cùng tả hữu tháo chạy. Phó Giới Tử cáo dụ họ rằng: “Lâu Lan Vương đắc tội
với triều Hán, thiên tử phái ta đến giết, lập thái tử trước đây làm con tin ở
triều Hán làm Vương. Quân Hán vừa tới rồi, các ngươi không được vọng động, nếu
không sẽ tiêu diệt nước của các ngươi.” Sau đó mang thủ cấp Lâu Lan Vương về
kinh giao nộp. Công khanh, tướng quân đêu khen ngợi công lao của Phó Giới Tử.
Sau sự kiện đó, Phó Giới Tử được phong làm An Dương Hầu 安阳侯, ban cho thực ấp 700 hộ, binh sĩ thích sát Lâu Lan
Vương đều bổ làm Thị Lang 侍郎.
https://baike.baidu.com/item/%E5%82%85%E4%BB%8B%E5%AD%90/7486412
Chữ 獵 trong Khang Hi tự
điển bính âm là liè, phiên thiết
là 良涉 (LƯƠNG
THIỆP), 力涉 (LỰC
THIỆP), như vậy âm đọc là LIỆP. (trang
674)
- Chữ 臘 trong Khang Hi tự điển bính âm là là, phiên thiết là 盧盍 (LƯ
HẠP), 力合 (LỰC
HẠP), như vậy âm đọc là LẠP. (trang 964)
(Hán ngữ Đại từ điển xuất bản
xã, 2002, trang 674, 964)
- Trong
Hán Việt tự điển của Thiều Chửu, chữ 獵 có
âm đọc là LIỆP; chữ 臘 có âm đọc là LẠP.
- Từ điển Hán Việt văn ngôn dẫn chứng của Nguyễn Tôn Nhan chữ 獵có âm là LẠP, còn thường đọc là LIỆP; chữ 臘có âm là LẠP.
Như vậy chữ 獵 đọc
đúng là LIỆP (獵 liệp). Ở đây tôi giữ nguyên cách phiên trong bản
Chinh phụ ngâm Hán Nôm hợp tuyển và bản
Chinh phụ ngâm khúc của Vân Bình Tôn
Thất Lương, nxb Tân Việt, in năm 1953 là “lạp”
(Vân tùng Giới Tử lạp Lâu Lan).
Câu 39 này, bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của
Đoàn Thị Điểm là:
Săn Lâu Lan rằng theo Giới Tử(37)
Huỳnh Chương Hưng
Quy
Nhơn 13/6/2021