MỘT CÂY CÙ MỘC
MỘT SÂN QUẾ HOÈ (3238)
Cù mộc:
Bài “Nam hữu cù (cưu) mộc” 南有樛木ở phần Chu Nam
trong Kinh Thi có 3 chương, mỗi
chương có 4 câu và mỗi chương đều mở đầu bằng câu “Nam hữu cưu mộc”. Bài thơ
khen tặng bà Hậu phi năng thi ân cho các người thiếp dưới mình mà không có lòng
đố kị, ghen tuông.
Chương 1
Cát luỹ lôi
chi
Lạc chỉ quân
tử
Phúc lý tuy
chi
...................
南有樛木
葛藟纍之
樂只君子
福履綏之
.................
Núi nam có cây sà
Dây sắn dây bìm kết đeo lên
Vui mừng thay bà Hậu phi
Phúc lộc sẽ đưa đến để bà sống yên ổn
......................
Chú: cưu mộc là cây cong sà xuống.
(Theo Tạ Quang Phát “Kinh Thi”, tập 1)
Quế hoè
1- Đậu Vũ Quân 竇禹鈞 còn gọi là Đậu
Yên Sơn 竇燕山có 5 người con, gia giáo rất nghiêm, ông dựng 40 gian
thư phòng, số sách đến cả ngàn quyển, mời kẻ sĩ có văn tài đức hạnh đến làm thầy
dạy học. Học giả có chí của bốn phương nghe tiếng tìm đến. Cả 5 người con của
ông thông minh dĩnh tuệ, văn hạnh đều ưu tú, người đương thời khen là “Đậu thị
ngũ long” 窦氏五龙 (Năm con rồng nhà họ Đậu). Đương thời vị Thị lang tên
là Phùng Đạo 冯道 làm
tặng Đậu Yên Sơn bài thơ:
Yên Sơn Đậu thập lang
Giáo tử hữu nghĩa phương
Linh xuân nhất chu lão
Đan quế ngũ chi phương
燕山窦十郎
教子有义方
灵椿一株老
丹桂五枝芳
(Đậu thập lang ở Yên Sơn
Dạy con rất có đạo lí
Một cội linh xuân già
Trổ ra 5 cành quế thơm)
“Đan quế
ngũ chi phương” nói ở đây chính là sự đánh giá và khen ngợi “ngũ tử đăng
khoa” của nhà họ Đậu.
http://blog.sina.com.cn/s/blog_4b8832b50102uzm4.html
2- Tương truyền
vào đời
Trong Chu lễ - Thu quan – Triều sĩ 周禮 - 秋官 - 朝士có câu:
Diện tam hoè, tam công vị yên.
面三槐,
三公位焉
(Phía trước trồng 3 cây hoè là vị trí chầu của tam
công)
Vương Hựu
王祐đời Tống từng trồng 3 cây hoè trong sân, nói rằng:
Ngô tử tôn tất hữu vi tam công giả
吾子孫必有為三公者
(Con cháu của ta tất sẽ có người làm đến tam công)
Về sau
con ông là Đán 旦 quả
nhiên nhậm chức Tướng.
http://www.chinesewords.org/dict/3793-619.html
Đời sau dùng “quế hoè” hoặc “hoè quế” để ví con cháu hiển đạt thành danh.
Thừa gia chẳng
hết nàng Vân
Một cây cù mộc
một sân quế hoè
(“Truyện Kiều” 3237 – 3238)
Cù mộc: Chữ của Kinh Thi chỉ cây to che chở cho những cây
con ở dưới, tượng trưng cho cha mẹ che chở cho con.
Quế hoè: Cây quế và cây hoè, chỉ con cháu đông đúc và làm
nên.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
“Cù mộc
là vợ cả, ý chỏ nàng Kiều, quế hoè là con cháu, ý chỏ con nàng Vân”.
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Xét: Qua bài “
Bản “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân
thanh) do Bùi Khánh Diễn
chú thích, câu 3237 là:
Thừa gia ĐÃ CÓ nàng Vân
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 13/5/2021