CÒN TÌNH ĐÂU
NỮA, LÀ THÙ ĐẤY THÔI (3156)
Trong Tả truyện – Hoàn Công nhị niên 左传 - 桓公二年 có
đoạn:
Sơ, Tấn Mục Hầu chi phu nhân Khương thị dĩ
Điều chi dịch sinh thái tử, mệnh chi viết Cừu. Kì đệ dĩ Thiên Mẫu chi chiến
sinh, mệnh chi viết Thành Sư. Sư Phục viết: “Dị tai! Quân chi danh tử dã! Phù
danh dĩ chế nghĩa, nghĩa dĩ xuất lễ, lễ dĩ thể chính, chính dĩ chính dân. Thị
dĩ chính thành nhi dân thính, dịch tắc sinh loạn. Gia ngẫu viết phối. Oán ngẫu
viết cừu, cổ chi mệnh dã. Kim quân mệnh thái tử viết Cừu, đệ viết Thành Sư, thuỷ
triệu loạn hĩ, huynh kì thế hồ?
初, 晋穆侯之夫人姜氏以条之役生太子, 命之曰仇. 其弟以千亩之战生, 命之曰成师. 师服曰: “异哉! 君之名子也! 夫名以制义, 义以出礼, 礼以体政, 政以正民, 是以政成而民听, 易则生乱. 嘉耦曰妃. 怨耦曰仇, 古之命也. 今君命太子曰仇, 弟曰成师, 始兆乱矣, 兄其替乎?
(Lúc
ban đầu, phu nhân của Tấn Mục Hầu là Khương thị trong chiến dịch tại đất Điều sinh
thái tử, bèn đặt tên là Cừu. Người em của Cừu lúc chiến trận tại Thiên Mẫu sinh
ra, bèn đặt tên là Thành Sư. Sư Phục bảo rằng: “Kì lạ thay cách đặt tên cho con
của quốc quân. Đặt tên là biểu thị một ý nghĩa nhất định, Ý nghĩa sinh lễ nghi,
lễ nghi là cốt cán của chính sự, chính sự để làm cho bách tính ngay thẳng, cho
nên chính sự không sai lầm thì bách tính phục tùng; ngược lại sẽ sinh ra động
loạn. Vợ chồng thương yêu nhau gọi là “phối”, vợ chồng oán ghét nhau gọi là “cừu”,
đó là phép đặt tên của người xưa. Hiện tại quốc quân đặt tên cho thái tử là Cừu,
đặt tên cho người em của thái tử là Thành Sư, đó chính là bắt đầu dự báo hoạ loạn.
Người anh e rằng sẽ bị phế truất chăng!)
http://www.gushice.com/bookview_2788.html
http://www.gushice.com/article_5270.html
Trong Kim Vân Kiều truyện 金云翘传 của Thanh Tâm Tài Nhân 青心才人, hồi thứ 20 có viết:
Thả thiếp thụ nhục chi trinh, duy thử nhất
tuyến. Thảng lang tất tịnh thử nhất tuyến nhi ô diệt chi, thị lang phi ái thiếp
dã, thị cừu thiếp dã, thiếp hựu hà cảm vu lang tai!
且妾受辱之贞, 惟此一线. 倘郎必并此一线而污灭之, 是郎非爱妾也, 是仇妾也, 妾何又感于郎哉!
(Vả
trinh tiết mà thiếp sau khi chịu nhục, chỉ còn có chút mối này. Ví sử chàng vì
điều ô uế mà diệt nó đi, thì đó là không phải chàng yêu thiếp mà là thù hận thiếp,
thiếp còn cảm được gì ở chàng nữa!)
http://www.fushouse.com/chapter/3645.html
Cũng là giở
đuốc bày trò
Còn tình đâu
nữa, là thù đấy thôi!
(“Truyện Kiều” 3155 – 3156)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Nguyên truyện: Dĩ lang ái thiếp xuất chi
cách ngoại cố hàm tu dĩ tương tùng nhược bất cập vu tiết hiệp sử thiếp vong
tình thượng khả lược thí nhan diện dĩ đối quân tử nhược tất dĩ thiếp thụ nhục
thời giả nhục thiếp thị phi ái thiếp dã cừu thiếp dã.
原傳: 以郎愛妾出之格外故含羞以相從若不及于褻狎使妾忘情尚可略施顏面以對君子若必以妾受辱辰者辱妾是非愛妾也仇妾也
(Nguyên
truyện: chàng yêu thiếp một lối cách ngoại, cho nên thiếp cố gượng theo chàng nếu
không đến nỗi sỗ sàng không đến nỗi để thiếp quên tình, thì thiếp xin mở mặt hầu
quân tử được, bằng cứ lấy những điều trước tôi đã bị nhục, mà nhục tôi, bây giờ
là thù tôi không phải là yêu tôi vậy.)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Xét: Trong Khang Hi tự điển康熙字典, chữ 妃 có 3 âm đọc:
- Phi (bính âm fēi) Quảng vận 廣韻 phiên
thiết là PHƯƠNG PHI 芳非, Tập vận 集韻, Vận hội 韻會, Chính vận 正韻 phiên thiết là
PHƯƠNG VI 芳微, đều có âm là 霏 (phi).
- Di (bính âm yí, nay đọc là jī), Tập vận集韻 phiên
thiết là DOANH CHI 盈之, âm 怡 (di), đồng với chữ 姬 (di / cơ).
- Phối (bính âm pèi), Quảng vận廣韻, Tập vận集韻, Vận hội韻會, Chính vận正韻 đều phiên thiết là PHẢNG BỘI 滂佩.
Âm 配 (phối).
Trong Lễ - Khúc lễ 禮 - 曲禮có ghi:
Thiên tử chi 妃 viết Hậu
天子之妃曰后
Chú rằng: 妃 là 配.
(Hán ngữ đại từ điển xuất bản xã, 2003
Ở câu 嘉耦曰妃, chữ 妃 đọc là “phối”. “Gia
ngẫu viết phối. Oán ngẫu viết cừu” 嘉耦曰妃. 怨耦曰仇. Hôn nhân hoà mục tốt đẹp gọi là “phối”; hôn nhân
không hoà mục không tốt đẹp gọi là “cừu”.
https://zhidao.baidu.com/question/426198221
Bản “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân
thanh) do Bùi Khánh Diễn
chú thích, câu 3155 là:
KHÉO là NHƠ
NHUỐC bày trò
Bản
“Tư liệu Truyện Kiều -
Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn phiên Nôm, 2 câu này là:
GIỞ NHƠ GIỞ
NHUỐC bày trò
Còn tình đâu
nữa MÀ thù đấy thôi.
(Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)
Huỳnh
Chương Hưng
Quy
Nhơn 09/5/2021