BÂY GIỜ KIM MÃ NGỌC ĐƯỜNG VỚI AI (2870)
Kim
mã 金马 / 金馬: Tức Kim Mã môn 金马门,
tên một cung môn thời Tây Hán, nơi các học sĩ đợi chiếu chỉ. Tương truyền Hán
Vũ Đế 汉武帝 có
được Đại Uyển mã 大宛马 (tức
Hãn huyết mã, một giống ngựa hay của nước Đại Uyển ở Tây vực) bèn sai lấy đồng
đúc đặt ở bên ngoài cổng Lỗ Ban 鲁班, nhân đó gọi là Kim
Mã môn.
https://baike.baidu.com/item/%E9%87%91%E9%A9%AC%E9%97%A8
Ngọc đường 玉堂: Chỉ cung
điện của thiên tử
Trong bài phú Giải
trào 解嘲 của Dương Hùng 扬雄 đời
Hán có đoạn:
Kim ngô tử hạnh đắc
tao minh thạnh chi thế, xứ bất huý chi triều, dữ quần hiền đồng hàng, lịch Kim
môn thướng Ngọc đường hữu nhật hĩ, tằng bất năng hoạ nhất kì, xuất nhất sách,
thượng thuyết nhân chủ, hạ đàm công khanh.
今吾子幸得遭明盛之世, 处不讳之朝, 与群贤同行, 历金门上玉堂有日矣, 曾不能画一奇, 出一策, 上说人主, 下谈公卿.
(Như nay các ông may mắn gặp được lúc khai minh thịnh thế, ở
vào chốn triều đường không kiêng kị, xếp hàng cùng với quần hiền, ngày tháng được
đợi ở Kim môn, vào chốn Ngọc đường không còn xa, thế mà chưa từng định ra một
mưu lược xuất sắc, dâng lên một kế sách cao minh, trên khuyên giải vị quân chủ,
dưới nghị luận cùng công khanh.)
https://baike.baidu.com/item/%E8%A7%A3%E5%98%B2/10994463
Ấy ai dặn ngọc thề vàng
Bây giờ Kim mã Ngọc đường với ai?
(“Truyện Kiều” 2869 – 2870)
Kim mã Ngọc
đường: Kim mã tức là Kim mã môn,
hay Kim môn.
Kim môn: Tức là cửa Kim mã môn, nơi Hán Vũ Đế sai các học sĩ đứng đợi chiếu chỉ.
Ngọc đường: là dinh thự của quan hàn
lâm.
Kim mã ngọc đường là cảnh làm quan sang.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)
Xét: “Kim mã Ngọc đường” ở câu 2870 này ý nói cảnh
phú quý hiển vinh.
Bản “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
câu 2869 là:
Ấy ai HẸN ngọc thề vàng
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 19/4/2021