THÊNH THÊNH ĐƯỜNG CÁI THANH VÂN HẸP GÌ (2478)
Thanh vân 青雲/青云: Mây xanh. Trong
Sử kí – Phạm Thư Sái Trạch liệt truyện 史记 - 范雎蔡泽列传 có ghi:
Phạm
Thư 范雎 tự là Thúc 叔, người nước Nguỵ, thường du thuyết
chư hầu hi vọng Nguỵ Vương trọng dụng, nhưng vì nhà nghèo, tự mình không có
cách nên đã đến làm việc tại nhà Trung đại phu nước Nguỵ là Tu Giả 须贾. Tu Giả đi sứ nước Tề, Phạm Thư cùng
đi theo, cả hai lưu lại nước Tề mấy tháng mà không có kết quả. Tề Tương Vương
nghe nói Phạm Thư là người có tài biện luận bèn sai người ban cho Phạm Thư 10
cân vàng cùng rượu thịt. Phạm Thư từ chối không dám nhận. Tu Giả biết được vô
cùng phẫn nộ, cho rằng Phạm Thư đã bí mật bán đứng nước Nguỵ cho Tề cho nên mới
được tặng phẩm như thế. Tu Giả bảo Phạm thư nhận rượu thịt, trả lại vàng. Sau
khi về lại nước Nguỵ, Tu Giả đem việc đó báo lên Tướng quốc nước Nguỵ là Nguỵ Tề
魏齐. Nguỵ Tề cả giận, sai người đánh Phạm
Thư đến trọng thương. Phạm Thư giả chết, bị dùng chiếu cuốn lại bỏ nơi nhà xí.
Tân khách sau khi uống say, thay nhau đến nhà xí tiểu tiện lên người Phạm Thư để
sỉ nhục. Phạm Thư lén nói với nô bộc canh cửa: “Nếu có thể cứu được ngày sau nhất
định sẽ báo đáp.” Thế là nô bộc xin được vất người chết trong chiếu đi. Nguỵ Tề
uống say, đồng ý. Trịnh An Bình 郑安平người nước Nguỵ nghe được, liền đem Phạm Thư đi trốn, Phạm
Thư đổi tên là Trương Lộc 张禄.
...............
Về
sau, Trịnh An Bình giới thiệu Phạm Thư lên Tần Vương, Tần Vương mệnh ông làm Tướng
quốc. Phạm Thư chủ trướng đánh Nguỵ, Nguỵ Vương lo sợ, sai Tu Giả đi sứ nước Tần.
Phạm Thư hay tin, bèn giấu thân phận cải trang xuất hành đến khách quán gặp Tu
Giả. Tu Giả kinh ngạc, hỏi Phạm Thư có phải đến Tần du thuyết. Phạm Thư đáp
ngày trước đắc tội với Tướng quốc nước Nguỵ nên lưu lạc đến Tần, không dám du
thuyết. Nhân lúc này, Tu Giả hỏi Phạm Thư có biết Tướng quốc nước Tần, lần này
đến Tần, thành hay bại đều do ở Trương quân. Phạm Thư đem xe ngựa đến cho Tu Giả,
đích thân đánh xe đến phủ Tướng quốc. Người ở phủ Tướng quốc thấy Phạm Thư đánh
xe, liền tránh. Tu Giả cảm thấy kì lạ. Đến cổng, Phạm Thư bảo Tu Giả đợi để
mình vào báo với Tướng quốc. Tu Giả đợi mãi không thấy Phạm Thư ra, bèn hỏi
lính canh, lính canh bảo rằng không có Phạm Thư, người ngồi xe lúc nãy chính là
Tướng quốc. Tu Giả nghe qua thất kinh liền cởi áo ngoài để lộ cánh tay, quỳ gối
mà đi, nhờ lính vào hướng đến Phạm Thư nhận tội. Phạm Thư cho giăng màn trướng,
triệu nhiều thị vệ đến, lúc đó mới cho Tu Giả vào gặp. Tu Giả nhìn thấy Phạm
Thư liền dập đầu nhận tội, nói rằng:
Giả bất ý quân năng tự trí vu thanh vân chi
thượng, Giả bất cảm phục độc thiên hạ chi thư, bất cảm phục dự thiên hạ chi sự.
Giả hữu thang hoạch chi tội, thỉnh tự bình vu hồ lạc chi địa, duy quân tử sinh
chi!
贾不意君能自致于青云之上, 贾不敢复读天下之书, 不敢复与天下之事. 贾有汤镬之罪, 请自屏于胡貉之地, 唯君死生之
(Không
ngờ ngài có thể tự mình lên đến mây xanh, tôi không dám đọc sách thiên hạ nữa,
cũng không dám dự việc thiên hạ nữa. Tội của Giả tôi đáng bỏ vào vạc dầu, xin
ném tôi ra ngoài man dã tôi cũng cam lòng, sống hay chết do ngài ngài định đoạt.)
https://baike.baidu.com/item/%E8%8C%83%E9%9B%8E%E8%94%A1%E6%B3%BD%E5%88%97%E4%BC%A0
“Thanh vân” 青云 hoặc “Bình bộ thanh vân” 平步青云, “Trực thướng thanh vân” 直上青云thường được dùng để ví cao quan hiển tước, quan vận hanh thông.
Bằng nay chịu
tiếng vương thần
Thênh thênh
đường cái thanh vân hẹp gì
(“Truyện Kiều” 2477– 2478)
Thanh vân: Mây xanh, chỉ người thi đỗ làm quan, có công danh.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 24/3/2021