NGHÌN NĂM AI CÓ KHEN ĐÂU HOÀNG SÀO (2496)
Hoàng
Sào 黄巢 (820 – 884):
Người Oan Cú 冤句 Tào Châu 曹州 (nay là phía tây nam Hà Trạch菏泽 Sơn Đông 山东), lãnh tụ khởi nghĩa nông
dân cuối thời Đường.
Hoàng Sào xuất thân trong một gia đình buôn muối, giỏi về cưỡi ngựa bắn cung,
lúc nhỏ đã có tài về thơ, lên 5 tuổi đã làm được thơ, nhưng sau khi thành niên
thi nhiều lần không đậu. Trước cuộc khởi nghĩa của Vương Tiên Chi 王仙芝 một năm, vùng Quan Đông 关东 phát sinh đại hạn, quan lại cưỡng bức bách tính nộp tô
thuế, phục vụ sai dịch, bách tính không còn con đường nào khác đã tụ tập chung
quanh Hoàng Sào, nhiều lần tiến hành xung đột vũ trang với quan lại triều Đường.
Tháng 6 năm Càn Phù 乾符 thứ 2 (năm
875), Hoàng Sào cùng 8 người bà con hưởng ứng Vương Tiên Chi. Tháng 2 năm Càn
Phù thứ 4 (năm 877), Hoàng Sào dẫn quân công hãm Vận Châu 郓州, giết chết Tiết độ sứ Tiết Sùng 薛崇. Năm Càn Phù thứ 5 (năm 878) Vương Tiên Chi qua đời,
mọi người tôn Hoàng Sào làm chủ, hiệu xưng là “Xung thiên đại tướng quân” 冲天大将军, cải nguyên là Vương Bá 王霸. Tháng Giêng năm Càn Phù thứ 6 (879), binh vây Quảng
Châu广州. Ngày 17 tháng 11 năm Quảng Minh 广明 nguyên niên (năm 880), Lưu thủ Đông Đô là Lưu Doãn
Chương 刘允章 nghinh đón quân Hoàng Sào vào Lạc Dương 洛阳. Ngày 1 tháng 12, binh đến Đồng Quan 潼关. Ngày 13 tháng 12, binh tiến vào Trường An 长安, lên ngôi hoàng đế tại điện Hàm Nguyên 含元, lấy quốc hiệu là “Đại Tề” 大齐, kiến nguyên là Kim Thống 金统, đại xá thiên hạ.
Ngày 15 tháng 6 năm Trung Hoà 中和 thứ 4 (năm 884), Hoàng
Sào bị bại chết tại Lang Hổ cốc 狼虎谷. Đầu niên hiệu Thiên Phục 天复 thời Chiêu Tông 昭宗, người cháu của Hoàng Sào
là Hoàng Hạo 黄皓dẫn tàn quân bỏ chạy, bị
thổ hào Tương Âm 湘阴là Đặng Tiến Tư 邓进思phục kích giết chết. Cuộc khởi nghĩa nông dân cuối thời
Đường kết thúc.
https://baike.baidu.com/item/%E9%BB%84%E5%B7%A2
Làm chi để tiếng về sau
Nghìn năm ai có khen đâu Hoàng Sào
(“Truyện
Kiều” 2493 – 2494)
Hoàng Sào:
Người cầm đầu cuộc khởi nghĩa vào cuối đời Đường, cũng là học trò thi hỏng, thơ
hay như kiểu Từ Hải, đã đánh chiếm Trường An, tung hoành trong mười năm trời.
Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Đường Hy tôn Vương
chi Tiên tác loạn, Hoàng Sào nhân cử Tiến sĩ bất đệ, tòng chi, tiêu lược châu
huyện, hậu Lý Khắc Dụng vi tướng, thuỷ công trục chi.
唐僖尊王芝仙作亂黃巢因舉進士不第從之標掠州縣後李克用為將始攻逐之
(Đời vua Hy Tôn nhà Đường: Ngươi Vương chi Tiên làm loạn,
ngươi Hoàng Sào nhân thi Tiến sĩ không đỗ, theo đi cướp bóc phủ huyện, sau ông
Lý khắc Dụng làm tướng, mới đánh đuổi đi.)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Xét: Vương Tiên Chi 王仙芝 (? – 878) là lãnh tụ cuộc khởi nghĩa nông dân cuối đời Đường, trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích in là Vương Chi Tiên 王芝仙.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 30/3/2021