NHẤT VẤN TAM BẤT
TRI
一问三不知
Giải thích: Đối với một sự việc từ lúc bắt đầu, rồi phát triển cho đến kết thúc đều không biết.
Xuất xứ: Xuân Thu . Tả Khâu Minh 左丘明: Tả truyện – Ai Công nhị thập thất niên 左传 - 哀公二十七年.
Năm
468 trước công nguyên, Đại phu nước Tấn là Tuân Dao 荀瑶 thống lĩnh đại quân thảo phạt nước
Trịnh. Nước Trịnh kháng cự không lại sự tấn công của quân Tấn, thế là phái Đại
phu Công Tôn Tử Ban 公孙子般 đến nước Tề xin cứu viện. Nước Tề liền phái Đại phu Trần
Thành Tử 陈成子
đem quân đi cứu viện.
Trần
Thành Tử thống lĩnh quân đội xông vào mưa lớn vượt qua sông Bộc 濮, đến trước quân Tấn. Thống soái
quân Tấn Tuân Dao thấy quân Tề dung quân nghiêm chỉnh, trong lòng có chút sợ, một
mặt hạ lệnh triệt quân, một mặt phái một vị sứ giả đến doanh trại quân Tề bái
kiến Trần Thành Tử. Sứ giả nói rằng:
-
Thống soái chúng tôi bảo tôi giải thích với
ngài: Quân Tấn xuất binh lần này, kì thực là để thay ngài báo thù. Tộc Trần của
ngài là từ nước Trần phân chi mà ra. Nước Trần tuy bị nước Sở diệt, là lỗi của
nước Trịnh. Cho nên tệ quân của nước tôi phái tôi đến điều tra nguyên nhân nước
Trần bị diệt, đồng thời hỏi ngài có phải là vì nước Trần mà lo âu chăng?
Trần
Thành Tử nghe mấy lời của sứ giả, biết đó là những lời nói dối mà Tuân Dao thêu
dệt ra, cơ bản không tin.
Sau
khi sứ giả nước Tề đi khỏi, bộ tướng Tuân Dần 荀寅báo cáo với Trần Thành Tử rằng:
-
Có người từ trong quân nước Tấn đến nói
cho tôi biết, quân Tấn định xuất 1000 chiếc khinh xa tập kích doanh môn của
chúng ta, muốn diệt toàn bộ quân Tề.
Trần
Thành Tử bảo rằng:
-
Trước khi xuất phát, quốc quân mệnh lệnh
cho ta rằng: ‘Không nên truy đuổi số ít binh sĩ, không nên sợ kẻ địch đông. Cho
dù quân Tấn có vượt quá 1000 chiếc khinh xa, ta cũng không thể né tránh không
đánh. Ông vừa mới nói uy phong của quân địch mạnh, tiêu diệt chí khí của chúng
ta, sau khi về lại, ta sẽ bẩm báo những lời của ông với quốc quân.
Tuân
Dần biết mình lỡ lời, hối hận nói rằng:
-
Nay tôi mới biết, vì sao mình luôn không
được sự tín nhiệm mà phải đào vong ra bên ngoài. Quân tử mưu tính một sự việc
gì, đối với ba phương diện bắt đầu, phát triển và kết thúc đều luôn lo nghĩ đến,
sau đó mới báo cáo lên trên. Nay tôi đối với ba phương diện này đều không biết
mà đã báo lên trên, thì làm sao có được kết quả tốt?
Mấy
ngày sau quân Tấn triệt binh, Trần Thành Tử cũng lui binh về nước.
Thành ngữ “nhất vấn tam bất tri” 一问三不知 chính là từ những lời của Tuân Dần khái quát mà ra.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 17/02/2021
Nguyên tác Trung văn
NHẤT VẤN TAM BẤT TRI
一问三不知
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004