ĐẠO GIA TẬP ĐẠI THÀNH – TRANG TỬ
Trang
Tử 庄子
(khoảng năm 369 – năm
286 trước công nguyên), họ Trang 庄, tên
Phần tử tri thức chốn
bình dân
Trang
Tử một đời ẩn tích, không cầu công danh, về cơ bản không tham gia qua bất kì sự
kiện lịch sử trọng đại nào, nhiều sự tích về cuộc đời của ông không cách nào
xác định được thứ tự trước sau. Trang Tử từng là một tiểu quan lại đảm nhiệm quản
lí một phường thủ công chuyên dùng chất sơn bôi lên đồ vật, ngoài đó ra ông
không làm qua chức quan nào khác. Ông một đời thanh bần, nhưng lại coi thường
vinh hoa phú quý, quyền thế lợi danh.
Sở
Uy Vương 楚威王 nghe
nói Trang Tử rất có tài hoa, từng phái người đến thăm. Lúc bấy giờ Trang Tử
đang tiêu dao câu cá trên sông Bộc 濮.
-
Tôi nghe nói nước Sở có con rùa thần, chết
đã ba ngàn năm nay rồi, Sở Vương còn đem nó cất vào trong hộp, đặt trong miếu
đường. Các ông nói thử, con rùa đó bằng lòng chết lưu lại bộ xương để được người
ta tôn quý, hay là bằng lòng sống kéo lê cái đuôi, bò trong vũng bùn vậy?
Trang
Tử lấy lí do thà làm con rùa sống vui chơi trong vũng bùn còn hơn làm con rùa
chết đặt trong miếu đường dùng để bói, cự tuyệt lời mời của Sở Uy Vương.
Trang
Tử một đời đạm bạc với danh lợi, chủ trương tu thân dưỡng tính, thanh tĩnh vô
vi, thuận ứng theo tự nhiên, truy cầu tinh thần tiêu dao vô đãi.
Lúc
Trang tử sắp mất, các đệ tử chuẩn bị hậu táng cho ông. Trang Tử sau khi biết được,
hóm hĩnh nói rằng:
-
Sau khi ta chết đi, trời đất là quan
quách của ta, mặt trời mặt trăng là ngọc bích của ta, tinh tú là ngọc khí châu
báu của ta, thiên địa vạn vật đều là vật bồi táng của ta. Đồ tuẫn táng theo ta
như thế lẽ nào không phong phú sao?
Đám
đệ tử dở khóc dở cười, nói rằng:
-
Nếu thầy đã nói như thế, chúng con vẫn
còn sợ loài quạ loài ưng đến ăn xác thầy.
Trang
Tử bảo rằng:
-
Bỏ ngoài đồng các con sợ loài quạ loài ưng
ăn xác ta, thế thì chôn dưới đất thì không sợ loài kiến ăn xác ta sao? Các con
cướp xác ta từ miệng loài quạ loài ưng mà đưa cho loài kiến, sao chẳng công bằng
gì vậy?
Và như thế, Trang Tử đã lấy thái độ lãng mạn đạt quan và tâm tình không biết sợ, thung dung đi đến cõi chết.
Sự gợi mở của việc
Trang Chu mộng thấy bướm
Trang
Chu kế thừa toàn diện vũ trụ quan của Lão Tử, cũng lấy “đạo” 道 làm căn bản của vũ trụ quan, cho rằng
đạo tồn tại trong tất cả sự vật, là căn bản và chỗ dựa của sự tồn tại và biến
hoá. Đồng thời, Trang Tử cũng kế thừa quan điểm biện chứng của Lão Tử.
Trang
Tử đã nêu ra một số ví dụ, như: Phàm con người đều có thiên kiến, giả như có
hai người đang biện luận, anh Giáp chiếm thế thượng phong, anh Giáp quả là đúng
chăng? Anh Ất chiếm thế thượng phong, anh Ất quả là đúng chăng? Có hay không sẽ
có một người đúng, một người sai? Hay là
cả hai đều đúng hoặc cả hai đều sai? Sẽ do ai phán quyết? và lấy tiêu chuẩn
nào? Và như: Con người ngủ ở nơi ẩm thấp, nhẹ thì bị đau lưng, nặng thì bán thân
bất toại. Thế thì con chạch sống ở nơi đó cũng sẽ giống như con người chăng?
Trang Tử tiếp tục truy vấn, con người ăn thịt, con hươu ăn cỏ, con rết thích ăn
rắn nhỏ. Cú và quạ thích ăn chuột, bốn loại khẩu vị này bạn có thể nói loại nào
tiêu chuẩn phù hợp nhất? loại nào hợp khẩu vị, loại nào không hợp khẩu vị?
Trang
Tử nhấn mạnh tính tương đối của nhận thức cho đến tính mâu thuẫn trong tư duy
logique, nhưng ông phiến diện khoa trương tính tương đối của tất cả sự vật, phủ
định sự khác biệt của sự vật khách quan, cho rằng bất luận lớn nhỏ, dài ngắn,
sang hèn, đẹp xấu, thành huỷ ... tất cả sai biệt đều không tồn tại, đồng thời
do dó mà có kết luận bất khả tri luận. Về điểm này, nổi tiếng nhất cần phải nói
đến Trang
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 06/02/2021
Nguyên tác Trung văn
ĐẠO GIA TẬP ĐẠI THÀNH GIẢ - TRANG TỬ
道家集大成者 - 庄子
Trong quyển
NHẤT BẢN THƯ ĐỘC ĐỔNG
TRUNG QUỐC TRUYỀN THUYẾT VĂN HOÁ
(quyển 1)
一本书读懂中国传说文化
Tác giả: Thạch Khai Hàng 石开航
Bắc Kinh: Trung Hoa Hoa kiều xuất bản xã, 2012, tái bản
2019