ĐÔ ẤP VÀ THƯƠNG NGHIỆP ĐỜI
Chỗ mà
nhân dân tụ cư gọi là “ấp” 邑. Ấp có thể phân làm
hai loại lớn, loại có thành bao bọc và loại không có thành bao bọc. Ấp có thành
bao bọc lại có thể phân làm ba loại:
- Một là vương đô 王都 và
quốc đô 国都 (mãi
cho đến thời Đông
- Hai là kì nội 畿内 và
thủ ấp 首邑 của
tiểu phong quân của liệt quốc.
- Ba là thành ấp bình thường.
Tây đô
Hạo kinh 镐京 của
Thang Âm huyện bắc hữu cổ thành, chu vi khả
tam bách bộ, kì trung bình thực. Thử đông, Đốn Khâu, Lâm Hoàng chư huyện đa hữu
cổ tiểu thành, chu nhất lí hoặc nhất nhị bách bộ, kì trung giai thực.
汤阴县北有古城, 周围可三百步, 其中平实. 此东, 顿丘, 临黄诸县多有古小城, 周一里或一二百步, 其中皆实.
(Phía bắc
huyện Thang Âm có thành cổ, chu vi khoảng 300 bộ, bên trong bằng phẳng chắc chắn.
Phía đông, các huyện Đốn Khâu, Lâm Hoàng đa số có nhiều thành cổ nhỏ, chu vi 1
dặm hoặc một hai trăm bộ, bên trong đều chắc chắn)
Và Trần
Sư Đạo 陈师道 thời
Tống ghi rằng:
Tề chi Long Sơn trấn hữu Bình Lục cố thành
cao ngũ trượng, tứ phương ngũ lí, phụ thành hữu Tẩu Mã đài nhi cao bán chi,
khoát ngũ chi nhất, thượng hạ như chi.
齐之龙山镇有平陆故城高五丈, 四方五里, 附城有走马台而高半之, 阔五之一, 上下如之.
(Trấn
Long Sơn đất Tề có thành cổ Bình Lục cao 5 trượng, bốn phía 5 dặm, thành phụ có
Tẩu Mã đài cao bằng một nửa, rộng 1/5, trên dưới như cổ thành)
Những
ghi chép của hai người này rất giống với di tích của người đời
Nhân khẩu
của vương thành và đô thành của liệt quốc không như nhau. Nhưng chúng ta biết
phong ấp của đại phu thời Xuân Thu trên dưới 1000 hộ đã được xem là rất lớn.
Đem so nhân khẩu của quốc đô bình thường nhiều hơn 10 lần cũng không quá 10.000
hộ. Từ câu chuyện nội xà và ngoại xà đấu nhau tại
Chúng
ta thử xem sự phân bố trên bản đồ về đô thành liệt quốc rất dễ phát hiện chúng
đều có một đặc điểm chung: chúng đều gần sông; theo sự hiểu biết hiện nay, thì
dường như không ngoại lệ. Một bộ phận cố nhiên nhân vì để tiện lợi cho giao
thông, một bộ phận cũng nhân vì thổ nhưỡng bên sông tương đối màu mỡ, lương thực
cung cấp tương đối vững chắc. Tác dụng của thành ở chỗ bảo vệ, bảo vệ sinh mệnh
của quý nhân cùng tài phú và thần chủ tổ tiên. Người cư trú chủ yếu ở quốc đô
là vệ sĩ, “bách công” 百工 của gia tộc quốc quân và của mình; là khanh đại phu
trong triều và vệ sĩ của họ. Triều đình của đại đa số quốc gia, giống như vương
thất, quan lại chủ yếu bên trong có Tư mã 司马 nắm giữ quân
chính, Tư khấu 司寇 nắm
giữ tư pháp và cảnh sát, Tư đồ 司徒 nắm giữ phú thuế dao dịch và Tư không 司空 quản
công vụ (như xây dựng tường thành, đường xá, tông miếu). ....
(còn tiếp)
Chú của người
dịch
1- Trong Tả truyện
– Trang Công thập tứ niên 左传 - 庄公十四年 có chép:
Sơ, nội xà dữ ngoại xà đấu vu Trịnh
初, 内蛇与外蛇斗于郑南门中, 内蛇死. 六年而厉公入. 公闻之, 问于申繻曰: “犹有妖乎?” 对曰: “人之所忌, 其气焰以取之, 妖由因兴也. 人无衅焉, 妖不自作. 人气常则妖兴, 故有妖”
(Lúc
trước, dưới
http://blog.sina.com.cn/s/blog_40df931a0101j9ov.html
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 17/01/2021
Nguyên tác
ĐÔ ẤP DỮ THƯƠNG NGHIỆP
都邑与商业
Trong quyển
TRUNG QUỐC SỬ
CƯƠNG
中国史纲
Tác giả: Trương Ấm Lân 张荫麟
Bắc Kinh: Hoá học công nghiệp xuất bản xã, 2017
Chia sẻ