Dịch thuật: Trịnh Bản Kiều "lưu khẩu phạn"

 

TRỊNH BẢN KIỀU “LƯU KHẨU PHẠN” 

          Trịnh Bản Kiều 郑板桥 trong nhóm Dương Châu bát quái 扬州八怪  (1) trước khi đến Dương Châu 扬州 đã trú tại Tô Châu 苏州. Tại đầu phía đông ngõ Đào Hoa 桃花 thành Tô Châu ông mở một gian nhà vẽ tranh bán tranh để sống. Đầu phía tây ngõ Đào Hoa cũng có một gian nhà vẽ tranh, chủ nhân tên là Lữ Tử Kính 吕子敬. Lữ Tử Kính sở trường vẽ hoa mai, hoa mai mà ông vẽ:

Viễn khán hoa ảnh động

Cận văn hữu hoa hương

远看花影动

近闻有花香

(Từ xa nhìn thấy bóng hoa lay động

Đến gần dường như ngửi được mùi hương)

Hoa mai vẽ như thật.

          Tại Tô Châu, Trịnh Bản Kiều vẽ trúc, các loài điểu thú côn trùng cùng sơn thuỷ, mà không vẽ hoa mai. Hoa mai là loại mà Lữ Tử Kính chuyên vẽ, ông tự cho mình vẽ không bằng, cho nên ẩn dấu cái vụng. Bình thường, nếu có người nhờ Trịnh Bản Kiều vẽ hoa mai, ông luôn khiêm tốn cười nói rằng:

          - Hoa mai tôi vẽ thua xa Lữ tiên sinh. Nào đi, tôi đưa ông đến tìm Lữ tiên sinh nhờ vẽ cho.

          Quả thực, Trịnh Bản Kiều dẫn người mua tranh đến đầu phía tây ngõ Đào Hoa tìm Lữ tiên sinh, nói ông ấy bán một bức tranh hoa mai, được một ít bạc vụn để có cơm cháo nuôi cả nhà. Lữ Tử Kính là vị Tú tài thi rớt, thân mang bệnh tật, trên còn cha mẹ già, dưới có vợ và con, cuộc sống rất khó khăn. Hoa mai ông vẽ tuân theo thủ pháp tả thực, vẽ sinh động như thực, mỗi cánh mai đều hiển hiện sức sống. Trịnh Bản Kiều luôn đánh giá cao tranh của Lữ Tử Kính trước mặt mọi người, tán dương rằng:

          - Hoa mai mà Lữ tiên sinh vẽ, tôi có học thêm mười năm nữa cũng chưa chắc vẽ đã đạt đến trình độ này.

          Có một viên Lại bộ Thượng thư về dưỡng lão tại quê nhà, tinh thông hàn

mặc, sức giám thưởng rất cao, thấy thư pháp và tranh vẽ của Trịnh Bản Kiều đều là loại cực phẩm, bèn ra đề tài “Mai hoa u cốc độc tự hương” 梅花幽谷独自香, bỏ ra 50 lượng bạc, đích thân đến chỗ Trịnh Bản Kiều nhờ ông vẽ. Trịnh Bản Kiều từ chối, nói rằng:

          - Thượng thư đại nhân! Nói đến hoa mai thì Lữ Tử Kính tiên sinh vẽ rất đẹp. Nói như vậy, hoa mai mà ông ấy vẽ đáng 50 lượng bạc, tranh tôi vẽ chỉ đáng 5 lượng mà thôi.

          Lão Thượng thư sau khi nghe qua, liền cầm tiền đi nhờ Lữ Tử Kính.

          Ngày tháng qua đi, Trịnh Bản Kiều trú tại Tô Châu đã 3 năm, chuẩn bị dời đến Dương Châu. Trước khi đi, Lữ Tử Kính đến đưa tiễn. Văn nhân khi đưa tiễn, đều làm thơ tặng cho nhau. Hoạ hữu khi chia tay, đương nhiên cũng dùng sắc màu tống biệt. Lần này, Trịnh Bản Kiều lại tặng Lữ Tử Kính một bức hoa mai.

          Trịnh Bản Kiều bày ra giấy bút, bút chạy trên giấy, từ sâu đến cạn, vẽ ra một thân cây mai xanh xanh chấm chấm xen những khoảng trắng làm chính. Khi vẽ hoa, dùng mực đậm nhạt thích hợp, chỗ nhẹ chỗ nặng, cánh hoa dùng mực nhạt điểm xuyết trực tiếp, khi nước mực chưa khô, dưới phần đầu cánh hoa dùng bút khô thấm hoá. Như vậy bức hoạ hiển hiện hoa mai tươi đẹp, bút pháp trôi chảy, thần thái bay bổng. Nhìn toàn bộ kết cấu, chỉ có ba bốn đoá hoa vẽ rõ ràng, còn lại đều mơ mơ hồ hồ, quả thực có ý cảnh:

Xúc mục hoành tà thiên vạn thụ

Thưởng tâm chỉ hữu tam ngũ đoá

触目横斜千万树

赏心只有三五朵

(Mắt thấy xiên ngang ngàn vạn cây

Lòng vui chỉ có năm ba đoá)

          Lữ Tử Kính xem qua bức hoa mai của Trịnh Bản Kiều, thẫn thờ kinh ngạc. Ông ngập ngừng cả buổi mới nói:

          - Trịnh huynh tài vẽ hoa mai cao siêu như thế, sao không chỉ giáo cho tôi sớm?

          Trịnh Bản Kiều bình tĩnh nói:

- Sợ Lữ Tiên sinh khiêm tốn, không chịu vẽ hoa mai nữa, thì tiền thù lao có được sẽ bị ít đi rất nhiều.

          Lúc bấy giờ, Lữ Tiên Sinh mới hiểu ra, cảm kích nói rằng:

          - Sở dĩ Trịnh huynh không chịu vẽ hoa mai là vì để cho tiểu đệ có được bát cơm. 

Chú của người dịch     

1- Dương Châu bát quái 扬州八怪: gọi chung một nhóm gồm 8 thư hoạ gia có phong cách tương cận hoạt động ở khu vực Dương Châu vào giữa đời Thanh,  cũng còn gọi là Dương Châu hoạ phái 扬州画派. 

          Về 8 thư hoạ gia này, trong lịch sử hội hoạ Trung Quốc có nhiều thuyết khác nhau, trong đó có một thuyết tương đối được nhiều người công nhận, gồm: Kim Nông 金农, Trịnh Nhiếp 郑燮, Hoàng Thận 黄慎, Lí Thiện 李鱓, Lí Phương Ưng 李方鹰, Uông Sĩ Thận 汪士慎, La Sính 罗聘, Cao Tường 高翔.

          Nguồn http://baike.baidu.com/subview/2326/4987555.htm

                                                                   Huỳnh Chương Hưng

                                                                   Quy Nhơn 17/10/2020

Nguồn

TRUNG QUỐC HỘI HOẠ VĂN HOÁ

中国绘画文化

Tác giả: Tần Mộng Na 秦梦娜

Thời Sự xuất bản xã, 2008.

Previous Post Next Post