PHỤC SỨC QUAN VIÊN TRIỀU THANH
(kì 2)
Triều phục 朝服
Hoàng đế
Phục sức của hoàng đế đời Thanh có các
loại: triều phục 朝服, cát phục 吉服, thường phục 常服, hành phục 行服. Long bào 龍袍 của
hoàng đế lấy các màu vàng tươi như minh hoàng 明黃,
kim hoàng 金黃 hoặc
hạnh hoàng 杏黃 làm
chính, bên trên thêu 9 con rồng, nhưng từ vật thực nhìn trước sau chỉ có 8 con,
thực tế được thêu bên trong áo, thông thường không dễ nhìn thấy. Như vậy, mỗi
chiếc long bào thực tế là 9 con, nhìn đơn độc từ mặt trước hoặc mặt sau đều thấy
5 con, hợp với số cửu ngũ. Phía dưới long bào có thêu nhiều đường cong uốn lượn,
gọi là “thuỷ cước” 水腳. Trên thuỷ cước còn có nhiều sóng nước đang tung lên,
trên sóng nước có núi đá, tục xưng là “hải thuỷ giang nhai” 海水江涯, ngoài hàm ý biểu thị sự cát tường liên miên không dứt,
còn ngụ ý “nhất thống sơn hà” 一統山河 và “vạn thế thăng
bình” 萬世昇平.
Thân vương
Triều phục của Thân vương đời Thanh nhìn chung đều là long bào, còn của Bối lặc là “mãng bào”. Về sự khu biệt mãng và long, trước giờ chưa có đáp án rõ ràng. Theo Dã hoạch biên 野獲編: “Con mãng trên áo bào giống con rồng trên áo bào mà bậc chí tôn (tức hoàng đế) mặc, nhưng giảm đi một móng”, cùng với Đại Thanh hội điển 大清會典có nói: “Phàm bổ phục tròn rồng 5 móng.... quan dân không được mặc. Nếu được ban thưởng tấm đoạn có hình rồng 5 vuốt, phải bỏ đi một móng”, nên có kết luận 5 móng là rồng, 4 móng là mãng. Màu của triều phục Thân vương chỉ có thể dùng mầu vàng sậm như thổ hoàng 土黃 hoặc ám hoàng 暗黃, không thể là minh hoàng 明黃, còn rồng thì bàn long 盤龍hoặc giáng long 降龍, không thể là thăng long 升龍 hoặc chính long 正龍. Phía dưới của triều phục Thân vương cũng có thêu “hải thuỷ giang nhai” 海水江涯.
Đồ án bổ phục Thân vương: thân trước
thân sau mỗi nơi là một hình tròn chính long 5 móng, hai vai mỗi bên một hình
tròn chính long 5 móng.
Đồ án bổ phục Quận vương: thân trước
thân sau hai vai mỗi nơi là một hình tròn hành long 5 móng.
Đồ án bổ phục Bối lặc: thân trước thân
sau mỗi nơi một hình tròn chính mãng 4 móng.
Đồ án bổ phục Bối tử: thân trước trân
sau mỗi nơi một hình tròn hành mãng 4 móng.
Đồ án bổ phục Trấn quốc công, Phụ quốc
công: thân trước thân sau mỗi nơi một hình vuông chính mãng 4 móng.
Đồ án bổ phục Công tước, Hầu tước, Bá
tước: thân trước thân sau thêu 9 con mãng.
Quan
viên
Triều phục của quan viên đời Thanh có
một đồ án hình vuông xưng là “bổ phục” 補服.
Bổ phục lại phân ra hai loại là văn và võ.
Văn quan: nhất phẩm tiên hạc 仙鶴, nhị phẩm cẩm kê 錦雞,
tam phẩm khổng tước 孔雀, tứ phẩm vân nhạn 雲雁,
ngũ phẩm bạch nhàn 白鷳, lục phẩm lộ ti 鷺鷥,
thất phẩm khê xích 鸂鶒, bát phẩm am thuần 鵪鶉,
cửu phẩm luyện tước 練雀.
Võ quan: nhất phẩm kì lân 麒麟, nhị phẩm sư 獅,
tam phẩm báo 豹, tứ phẩm hổ 虎, ngũ phẩm hùng 熊, lục phẩm thất phẩm bưu 彪,
bát phẩm tê ngưu 犀牛, cửu phẩm hải mã 海馬.
Ngoài ra, Ngự sử và gián quan đều là
con giải trãi 獬豸.
Trên bổ tử ngoài phi cầm tẩu thú ra,
còn thêu đồ án nước biển và nham thạch, ngụ ý “hải thuỷ giang nhai, giang sơn
vĩnh cố” 海水江涯, 江山永固. Bổ phục đều do Nam
Kinh 南京, Tô Châu 蘇州, Hàng Châu 杭州, tức Giang Nam tam chức tạo 江南三織造 tiến cống, chất
liệu tốt, công việc tinh xảo, thước tấc đố án đều có quy định nghiêm ngặt, quan
viên không thể tự tiện thay đổi trên thân cùng phẩm cấp đối ứng của quan phục..
(còn tiếp)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 11/10/2020
Nguồn
https://baike.baidu.com/item/%E6%B8%85%E6%9C%9D%E5%AE%98%E5%91%98%E6%9C%8D%E9%A5%B0/6172476