LIỀU NHƯ
CUNG QUẢNG Ả HẰNG NGHĨ NAO (1636)
Cung Quảng ả Hằng:
Cung Quảng: Tức Quảng Hàn cung 广寒宫.
Theo truyền thuyết thần thoại
Trung Quốc, Quảng Hàn cung 广寒宫là tên một cung
trên mặt trăng. Cư dân trên mặt trăng có: Thái Âm Tinh Quân 太阴星君 (Nguyệt
thần 月神, Nguyệt Quang Nương Nương 月光娘娘) Ngô Cương 吴刚, Thường Nga 嫦娥, ngọc thố 玉兔. Người đời sau đem Thường Nga sau khi bay lên cung
trăng cho ở vào một nơi và đặt tên là Quảng Hàn cung广寒宫.
Truyền thuyết kể rằng, vào ngày rằm tháng 8, Đường Huyền Tông 唐玄宗 dạo chơi trên mặt trăng, nhìn thấy một cung phủ lớn,
bên trên có bảng đề mấy chữ “Quảng Hàn Thanh Hư chi phủ” 广寒清虚之府, chuyện đó thấy ghi chép trong Long Thành lục - Minh Hoàng mộng du Quảng Hàn cung 龙城录 - 明皇梦游广寒宫. Về sau người ta gọi cung tiên trên mặt trăng là “Quảng
Hàn cung”.
Ả Hằng: tức Hằng Nga 姮娥, cũng gọi là Thường Nga 嫦娥do
tị huý tên của Hán Văn Đế 汉文帝 là Lưu Hằng 刘恒nên đổi “hằng” ra
“thường”.
Theo
truyền thuyết, Hằng Nga vốn là vợ của Hậu Nghệ 后羿. Sau khi Hậu Nghệ bắn rụng 9 mặt trời, Tây
Vương Mẫu 西王母ban cho tiên dược trường sinh bất lão, nhưng Hậu Nghệ
không nỡ uống một mình, nên giao cho Thường Nga cất giữ. Học trò của Hậu Nghệ
là Bàng Mông 蓬蒙 có ý
muốn đoạt lấy tiên dược, bức Thường Nga phải giao ra. Trong lúc nguy cấp, Thường
Nga đã nuốt tiên dược, sau đó nhẹ nhàng bay lên trời. Hôm đó là ngày rằm tháng
8, mặt trăng vừa lớn vừa sáng, nhân vì không nỡ rời xa Hậu Nghệ nên Thường Nga
đã dừng lại trên mặt trăng là nơi cách trái đất gần nhất, và từ đó ở mãi nơi Quảng
Hàn cung.
Thân sao nhiều
nỗi bất bằng
Liều như cung
Quảng ả Hằng nghĩ nao!
(“Truyện Kiều” 1635 – 1636)
Cung Quảng ả
Hằng: Chị Hằng Nga sống trong cung Quảng
Hàn trên mặt trăng trơ trọi một mình.
Ả Hằng: Tức Hằng Nga, theo truyền thuyết, Hằng Nga là vợ Hậu
Nghệ, ăn trộm thuốc tiên của chồng, bay lên mặt trăng.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Đường thi: Nguyệt cung thị thanh hư quảng
hàn chi phủ, cố hữu thi vân: thiên thượng tố nga câu nại lãnh, nguyệt trung
sương lý đấu thuyền quyên.
唐詩: 月宮是清虛廣寒之府故有詩云天上素娥俱耐冷月中裏鬥嬋娟
(Thơ
nhà Đường: Cung trăng là phủ trong không rộng rét, nên có thơ rằng: Các Tố nga ở
trên trời đều quen chịu rét, trong trăng giữa sương thuyền quyên đua đẹp)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Xét: Trong “Kim Vân
Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, câu 1635 là:
Thân sao LẮM nỗi bất bằng
Trong “Tư liệu Truyện Kiều - Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn
phiên Nôm, 2 câu này là:
Thân sao nhiều ÁN bất bằng
Liều như cung Quảng CHỊ Hằng nghĩ nao!
(Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 15/9/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật