CÁCH NĂM MÂY
BẠC XA XA (1599)
Mây bạc: tức “bạch vân” 白云
/ 白雲, gốc từ thành ngữ “Bạch vân thân xá” 白云亲舍hình dung người con ở phương xa nhớ đến cha mẹ. Thành
ngữ này xuất xứ từ câu chuyện Địch Nhân Kiệt 狄仁杰 đời Đường.
Địch
Nhân Kiệt狄仁杰 người
Tịnh Châu 并州 (nay
là Thái Nguyên 太原 Sơn
Tây 山西) thời Đường. Lúc trẻ từng giữ chức Pháp tào tham quân
法曹参军ở Tịnh Châu, đương thời, cha mẹ của ông ở tại Hà Dương
河阳 (nay
là huyện Mạnh 孟Hà Nam 河南). Một lần nọ, Địch
Nhân Kiệt ra ngoài làm việc, lúc lên núi Thái Hàng 太行,
lòng nhớ quê nhà trổi dậy, nhìn ra phía Hà Dương xa xa, chỉ thấy đám mây trắng
đang bay lẻ loi trên trời. Địch Nhân Kiệt chỉ đám mây trắng đó, nói với tuỳ
tùng rằng: “Ngô thân xá kì hạ” 吾亲舍其下 (Nhà cha mẹ của ta ở dưới đám mây trắng kia). Ông nhìn
một hồi lâu, mãi cho đến khi mây tan đi mới thôi.
Tháng 9
năm 700, Địch Nhân Kiệt bệnh và qua đời hưởng niên 71 tuổi.Võ Tắc Thiên 武则天 nghe
tin vô cùng đau buồn, rơi nước mắt nói rằng: “Triều đường không hĩ” 朝堂空矣 (Triều
đường từ nay trống không rồi).
Cách năm mây
bạc xa xa
Lâm Tri cũng phải tính mà thần hôn
(“Truyện Kiều” 1599 - 1600)
Mây bạc: Đám mây trắng. Theo điển “Bạch vân tư thân” nghĩa là
“nhìn đám mây trắng nhớ đến cha mẹ”. Địch Nhân Kiệt đời Đường làm tham quân ở Tịnh
Châu, cha mẹ ở Hà Dương, một hôm Nhân Kiệt lên núi Thái Hàng quay trở lại thấy
đám mây trắng, bảo: “Nhà cha mẹ ta ở dưới đám mây ấy”. Do đó chữ “mây trắng” có
nghĩa là lòng chớ cha mẹ.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 04/9/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật