Dịch thuật: Điêu Thiền có phải là thê tử của Lữ Bố

ĐIÊU THIỀN CÓ PHẢI LÀ THÊ TỬ CỦA LỮ BỐ

          Điêu Thiền 貂蝉 cùng Tây Thi 西施, Vương Chiêu Quân 王昭君, Dương Quý Phi 杨贵妃 được gọi là “tứ đại mĩ nữ” 四大美女 của thời cổ Trung Quốc. Tên gọi “Điêu Thiền” 貂蝉 kì thực bắt nguồn từ việc Hồ phục xạ kị 胡服射骑 ⁽¹⁾  của Triệu Vũ Linh Vương 赵武灵王 thời Chiến Quốc.

          Nhìn từ những ghi chép trong Tống sử - Lễ chí 宋史 - 礼志, “điêu thiền” sớm nhất là một loại phục sức cho các quan viên giữ ấm trong thực hành cải cách Hồ phục xạ kị của Triệu Vũ Linh Vương. Thời Tần Hán, loại phục sức này trở thành trang sức của cận thần hoàng đế. Trong Tống sử - Lễ chí còn có nhắc đến, vào thời Hán Nguỵ trong cung từng có Nữ thượng thư 女尚书  ⁽²⁾ xuất hiện, họ “trước điêu thiền, bội tỉ, bối thừa” 著貂蝉, 佩玺, 陪乘 ⁽³⁾ (mặc điêu thiền, đeo ngọc tỉ, ngồi bên phải khi đi xe). Nữ thượng thư được trao cho tên gọi mang ý vị nhu mĩ này.

          Lại nói về nhân vật “Điêu Thiền” 貂蝉 trong tiểu thuyết. Trong chính sử, căn bản không có ghi chép rõ ràng về thân thế của Điêu Thiền. Thế thì, nhân vật này có tồn tại hay không? Nếu tồn tại, thì Điêu Thiền rốt cuộc là ai?

          Trong Tam quốc diễn nghĩa 三国演义 có nói, Điêu Thiền là ca kĩ của Vương Doãn 王允, lợi dụng mĩ nhân kế để gây mâu thuẫn giữa Lữ Bố 吕布 và Đổng Trác 董卓, mượn tay Lữ Bố giết Đổng Trác. Nhưng, đó chỉ là miêu tả trong tiểu thuyết, không thể xem là căn cứ sự thực.

          Tổng hợp các cách nói trong sử tịch, có 3 thuyết liên quan đến thân phận của Điêu Thiền:

          Thuyết thứ nhất: Điêu Thiền là thê tử của Tần Nghi Lộc 秦宜禄, một bộ tướng dưới tay Lữ Bố. Trong Tam quốc chí – Quan Vũ truyện 三国志 - 关羽传 có nói, thê tử của Tần Nghi Lộc nhan sắc xinh đẹp, Quan Vũ vốn muốn cưới làm thê tử, nhưng bị Tào Tháo 曹操 giữ lại, dẫn đến lòng đố kị căm ghét của Quan Vũ. Quan Vũ tính tình cương liệt, trong lúc tức giận đã giết chết thê tử của Tần Nghi Lộc. Từ sự kiện này đã phát sinh vở tạp kịch đời Nguyên Quan Công nguyệt hạ trảm Điêu Thiền 关公月下斩貂蝉.

          Thuyết thứ hai: Điêu Thiền là tì nữ của Đổng Trác. Trong Hậu Hán thư – Lữ Bố truyện 后汉书 - 吕布传 cho chép, Đổng Trác phái Lữ Bố canh giữ tiểu môn trong cung, Lữ Bố nhân cơ hội tư thông với tì nữ của Đổng Trác, tì nữ mà Lữ Bố tư thông chính là Điêu Thiền.

          Thuyết thứ ba: Điêu Thiền là thê tử của Lữ Bố. Theo Tam quốc chí – Lữ Bố truyện 三国志 - 吕布传, thê tử của Lữ Bố từng nói:

         Thiếp tích tại Trường An, dĩ vi tướng quân sở khí, lại đắc Bàng Thư tư tàng thiếp thân nhĩ, kim bất tu cố thiếp dã.

          妾昔在长安, 已为将军所弃, 赖得庞舒私藏妾身耳, 今不须顾妾也.

          (Thiếp trước đây vốn ở Trường An, đã bị tướng quân bỏ rơi, được Bàng Thư riêng dấu thân thiếp, nay không cần phải nghĩ đến thiếp.)

          Mấy thuyết này, mỗi thuyết đều có lí riêng, ai cũng đều không có cách thuyết phục người khác.

Chú của người dịch

1- Hồ phục xạ kị 胡服射骑: Để đất nước lớn mạnh, Triệu Vũ Linh Vương 赵武灵王 (năm 340? / 356?  đến năm 295 trước công nguyên) đã tiến hành cải cách “Hồ phục” và “xạ kị”. “Hồ phục” tức theo phục trang của người Hồ, tay áo ngắn và hẹp, khác với trung nguyên là áo rộng, tay áo dài. “Xạ kị” là cưỡi trên lưng ngựa bắn cung tức “mã xạ” 马射, khác với trung nguyên là “bộ xạ” 步射, từ đó thuận ứng với xu thế phát triển của chiến tranh từ “bộ chiến” 步战 hướng đến “kị chiến” 骑战.

2- Nữ thượng thư 女尚书: Tên chức quan, nữ quan nắm giữ sự vụ trong cung.

3- Bồi thừa 陪乘: Thời cổ, khi dùng xe ngựa, trên xe bậc tôn quý bên trái, người điều khiển ngựa ở giữa, còn có một người bên phải gọi là “bồi thừa”, cũng gọi là “tham thừa” 参乘 hoặc “xa hữu” 车右.

                                                              Huỳnh Chương Hưng

                                                              Quy Nhơn 27/5/2020

Nguyên tác Trung văn

Trong quyển

THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN

趣味文化知识大全

Thanh Thạch 青石 biên soạn

Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013