Dịch thuật: Gần xa nô nức yến anh (45) ("Truyện Kiều")

GẦN XA NÔ NỨC YẾN ANH (45)

Thành ngữ “yến lữ oanh trù” 燕侣莺俦 hình dung nam nữ thanh niên tâm đầu ý hợp kết bạn với nhau như oanh với yến. Thành ngữ này xuất xứ từ Thanh lâu thập vịnh – Tiểu chước 青楼十咏 - 小酌 của Từ Diễm 徐琰 đời Nguyên:

Kết túc thế loan giao phụng hữu

Tận kim sinh yến lữ oanh trù.

结夙世鸾交凤友

尽今生燕侣莺俦

(Kết tình bạn phụng loan từ kiếp trước

Vui kiếp này oanh yến bên nhau)

          Vương Thực Phủ 王实甫 đời Nguyên trong Tây sương kí 西厢记 cũng đã viết:

Chỉ vị giá yến lữ oanh trù

Toả bất trú tâm viên ý mã

只为燕侣莺俦

锁不住心猿意马

(Chỉ vì yến lữ oanh trù

Mà khoá chẳng được tâm viên ý mã)

          (“Thành ngữ đại từ điển” Bắc Kinh Thương vụ ấn thư quán Quốc tế hữu hạn công ti, 2004)

- Loan giao phụng hữu 鸾交凤友: ví nam nữ yêu nhau kết thành vợ chồng hoặc nam nữ tâm đầu ý hợp yêu nhau.

          - Yến lữ oanh trù 燕侣莺俦: cũng dùng để ví thanh niên nam nữ tâm đầu ý hợp yêu nhau.

- Tâm viên ý mã 心猿意马: tâm như con vượn, ý như con ngựa, ví tâm tư tán loạn như vượn nhảy ngựa phi khó mà không chế.

Gần xa nô nức yến anh

Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân

(“Truyện Kiều”, 45 – 46)

Nổi danh tài sắc một thì

Xôn xao ngoài cửa kém gì yến anh

(“Truyện Kiều”, 63 – 64)

Mây mưa đánh đổ đá vàng

Quá chiều, nên đã chán chường yến anh

(“Truyện Kiều”, 513 – 514)

Rằng: “Tôi bèo bọt chút thân

Lạc đàn, mang lấy nợ nần yến anh”

(“Truyện Kiều”, 1097 – 1098)

Yến anh: Chim yến và chim anh (vàng anh). Chỉ người đi chơi lũ lượt như chim én và chim anh bay từng đàn tíu tít trong trời xuân.

(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)

Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, ghi rằng:

          Yến lữ oanh trù

          燕侶鶯儔

          (Người rủ nhau đi như đàn chim yến chim oanh)

(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960) 

Xét: Theo ý riêng, “yến anh” trong “Truyện Kiều”, Nguyễn Du đã mượn ý từ thành ngữ “yến lữ oanh trù”.

          Bản của Bùi Khánh Diễn chú thích:

Câu 45: Gần xa nô nức yến OANH

Câu 64: Xôn xao ngoài cửa THIẾU gì yến OANH

Câu 514: Quá chiều nên đã chán chường yến OANH

Câu 1098: Lạc đàn mang lấy nợ nần yến ANH

 Trong “Tư liệu Truyện Kiều  - Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn phiên Nôm,:

Câu 64:  SÁN QUANH ngoài cửa KÉM gì yến anh

Câu 1098: Lạc ĐƯỜNG mang lấy nợ nần yến OANH

                                                                 Huỳnh Chương Hưng

                                                                 Quy Nhơn 06/01/2020