Dịch thuật: "Thái sơn" vì sao trở thành từ chỉ nhạc phụ

“THÁI SƠN” VÌ SAO TRỞ THÀNH TỪ CHỈ NHẠC PHỤ

          Dân gian thường gọi phụ thân của vợ là “nhạc phụ” 岳父, “lão trượng nhân” 老丈人, nhưng trong một số tác phẩm văn học, chàng rể những thư hương môn đệ thường gọi nhạc phụ là “Thái sơn” 泰山, đó là cách xưng hô đặc thù của những người có học chăng? “Thái sơn” sao lại trở thành đại danh từ chỉ nhạc phụ?

          Đem “Thái sơn” làm đại danh từ chỉ “nhạc phụ”, xuất phát từ Dậu dương tạp trở 酉阳杂俎 của Đoàn Thành Thức 段成式 đời Đường:

          Đường Minh Hoàng Lí Long Cơ 唐明皇李隆基 phong thiện Thái sơn, mệnh cho Tể tướng Trương Duyệt 张说 ⁽¹⁾ làm “phong thiện sứ” 封禅使. Trương Duyệt thừa cơ làm bậy, đem con rể của mình là Trịnh Dật 郑镒 – một viên quan cửu phẩm thấp bé đưa vào đám quan viên tuỳ hành Đường Minh Hoàng. Theo lệ cổ, triều thần tuỳ hành phong thiện đều có thể thăng một cấp. Nhưng sau khi kết thúc lễ phong thiện, Trương Duyệt đã thăng liền 4 cấp cho con rể của mình là Trịnh Dật lên đến ngũ phẩm. Ngày nọ lúc đãi yến triều thần, Đường Minh Hoàng trông thấy Trịnh Dật mặc triều phục của quan viên ngũ phẩm. Đường Minh Hoàng lấy làm lạ, vốn là viên tiểu quan cửu phẩm sao lại mặc quan phục ngũ phẩm? Thế là cho gọi Trịnh Dật đến trước mặt hỏi lí do. Trịnh Dật đương nhiên trong bụng biết cấp ngũ phẩm này đến như thế nào, nhưng không biết phải hồi báo hoàng thượng như thế nào. Lúc bấy giờ, một tên hát của cung đình là Hoàng Phan Xước 黄幡绰 nói khéo rằng: “Đó là sức mạnh của Thái sơn”.

          Từ “Thái sơn” mà Hoàng Phan Xước nói ra đã nói rõ nguồn gốc của viên quan ngũ phẩm. Nhân đó, người đời sau bèn đem Trương Duyệt, người đã dựa vào việc phong thiện Thái sơn ban ơn đến con rể gọi là “Thái sơn”. ‘Thái sơn” dần mang ý nghĩa chỉ phụ thân của vợ.

Chú của người dịch

1- Trương Duyệt 张说 (667 – 730): tự Đạo Tế 道济, một tự khác là Duyệt Chi 说之, Tể tướng thời Đường Duệ Tông 唐睿宗, Đường Huyền Tông 唐玄宗.

          Về chữ 说 có 3 âm đọc:

          - Thuyết, bính âm là shuo (thanh 1)

          - Thuế, bính âm là shui (thanh 4)

          - Duyệt, bính âm là yue (thanh 4)

Theo https://wapbaike.baidu.com/item/%E5%BC%A0%E8%AF%B4/66379, tên nhân vật ở đây bính âm là yue (thanh 4), nên tôi phiên là “duyệt”. 张说Trương Duyệt.

                                                              Huỳnh Chương Hưng

                                                               Quy Nhơn 14/6/2019

Nguyên tác Trung văn

Trong quyển

THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN

趣味文化知识大全

Thanh Thạch 青石 biên soạn

Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013