Dịch thuật: Hán Vũ Đế Lưu Triệt

HÁN VŨ ĐẾ LƯU TRIỆT

          Lưu Triệt 刘彻 tự là Thông , sinh vào năm Hán Cảnh Đế 汉景帝nguyên niên (năm 156 trước công nguyên), là con thứ 9 của Cảnh Đế Lưu Khải 刘启, mẫu thân là Vương thị 王氏. Cảnh Đế tiền tứ niên (năm 153 trước công nguyên – ND), Lưu Triệt 4 tuổi, được phong làm Giao Đông Vương 胶东王. Cảnh Đế tiền thất niên (năm 150 trước công nguyên – ND), Lưu Triệt 7 tuổi được lập làm thái tử. Cảnh Đế hậu tam niên (năm 141 trước công nguyên), Cảnh Đế Lưu Khải mất vào tháng Giêng tại cung Vị Ương 未央 ở Trường An 长安, Lưu Triệt trước linh cữu tức vị, đó là Hán Vũ Đế, năm đó ông 16 tuổi. Năm sau (năm 140 trước công nguyên) lấy niên hiệu là Kiến Nguyên 建元 nguyên niên. Đế vương thời cổ thiết lập niên hiệu chính là bắt đầu từ đây.
          Lưu Triệt sau khi tức vị, về chính trị tăng cường tập quyền trung ương của Cảnh Đế, thực hành chính sách làm yếu vương quốc, đả kích cường hào, tăng cường sách lược hoàng quyền. Năm Nguyên Sóc 元朔thứ 2 (năm 127 trước công nguyên), tiếp nhận kiến nghị của Trung đại phu Chủ Phụ Yển 主父偃, ban hành “thôi ân lệnh” 推恩令 (1), bắt đầu phân chia phiên quốc: mệnh cho chư hầu “thôi ân” cho con em, cắt phân phong. Như vậy, vừa làm yếu thế lực chư hầu, lại khiến con em chư hầu vui mừng.
          Để củng cố chính quyền, về tư tưởng Lưu Triệt tiếp nhận chủ trương của đại Nho Đổng Trọng Thư 董仲舒, ban lệnh: bãi truất bách gia, độc tôn Nho thuật, tại kinh sư thiết lập đại học, tuyển chọn và bồi dưỡng nhân tài trị nước. Từ đó về sau, chiêu bài Nho học nhân nghĩa lễ trí tín trở thành tư tưởng chính thống luôn chiếm địa vị thống trị ở Trung Quốc. Về phương diện kinh tế, Lưu Triệt cũng áp dụng những biện pháp trọng đại. Năm Nguyên Thú 元狩 thứ 4 (năm 119 trước công nguyên), Lưu Triệt đem muối, thiết quy về quốc doanh, nhậm mệnh Đồng Quách Hàm Dương 东郭咸阳 và Khổng Nghi 孔仪 làm Đại tư nông 大司农, nắm giữ muối, thiết, điều này đã giáng một đòn mạnh vào giới phú thương,
Đã tăng thêm thu nhập to lớn cho triều đình. Lưu Bang từng cho phép dân gian tự đúc tiền, kết quả, cường hào lấy đó chống đối lại trung ương. Năm 193 trước công nguyên, triều Hán bắt đầu cải cách chế độ tiền tệ, đem đại quyền đúc tiền quy về trung ương. Trải qua 9 lần so tính cùng với cường hào, cuối cùng vào năm Nguyên Đỉnh thứ 4 (năm 113 trước công nguyên), Lưu Triệt giành được thắng lợi cuối cùng, tiêu huỷ tiền đồng, trung ương thống nhất đúc tiền ngũ thù 五铢. Lưu Triệt lại lấy kinh sư làm trung tâm, kiến lập một mạng lưới thương nghiệp trong toàn quốc, lấy đó câu thông quan hệ kinh tế các vùng. Lưu Triệt lại thiết lập Bình chuẩn quan 平准官(2), Quân thâu quan 均输官 (3), trực tiếp nắm giữ việc vận chuyển, phụ trách mậu dịch, ổn định vật giá. Kết quả các quan lo liệu xử lí thương nghiệp và thống quản thị trường làm cho thực lực kinh tế của quốc gia ngày càng tăng mạnh. Lưu Triệt hùng tài đại lược, tại vị 55 năm, công trạng rực rỡ của ông trong lịch sử chủ yếu là mở rộng biên cương, võ công hiển hách. Lưu Triệt coi trọng các đại tướng như Vệ Thanh 卫青, Hoắc Khứ Bệnh 霍去病, thảo phạt Hung Nô đại quy mô, trước sau hơn 40 năm, đại chiến 15 lần. Hung Nô bị đả kích nặng nề, nhưng triều Hán cũng chịu những tổn thất to lớn. Để cô lập Hung Nô, Lưu Triệt phái Trương Khiên 张骞 đi sứ Tây Vực, qua 13 năm mới trở về. Năm Nguyên Thú thứ 4, Lưu Triệt một lần nữa phái Trương Khiên xuất sứ. Trương Khiên sau khi đến Đạt Ô Tôn 达乌孙, đã phân cho các phó sứ đến các nước Đại Uyển 大宛, Khang Cư 康居, Đại Nguyệt Chi 大月氏, Đại hạ 大夏, An Tức安息, Thân Độc 身毒, Vu Điền 于阗. Tây vực bắt đầu thông với triều Hán.

Chú của người dịch
1- Thôi ân lệnh 推恩令: là chính lệnh trọng yếu do Hán Vũ Đế ban bố nhằm củng cố tập quyền trung ương. Chính lệnh này yêu cầu chư hầu vương đem đất phân phong của mình phân cho con em. Về sau nhờ vào chính lệnh này, chư hầu quốc càng phân càng nhỏ, Hán Vũ Đế nhân đó đã làm suy yếu thế lực của họ.
2- Bình chuẩn 平准: triều đình thông qua biện pháp mua đắt bán rẻ nhằm ổn định vật giá.
3- Quân thâu 圴输: triều đình thông qua biện pháp thiết lập chức quan nắm giữ việc vận chuyển, thu mua vật tư, điều chỉnh nơi có nơi không trong toàn quốc, để đề phòng tư thương thủ lợi.

                                                                Huỳnh Chương Hưng
                                                            Quy Nhơn 04/4/2019

Nguồn
HOÀNG TRIỀU ĐIỂN CỐ KỈ VĂN
皇朝典故纪闻
Tác giả: Hướng Tư 向斯
Bắc Kinh: Trung Quốc văn sử xuất bản xã, 2002
Previous Post Next Post