BỤNG CHỨA CÀN KHÔN
Nguỵ
Nguyên 魏源là văn học gia, sử học gia, tư tưởng gia ái quốc chủ
nghĩa nổi tiếng đời Thanh. Từ nhỏ ông đã khắc khổ học tập, ban ngày chăm chỉ đọc
sách, ban đêm lại tiếp tục thắp đèn đọc sách, tuổi tuy nhỏ nhưng đã rất tài
hoa.
Năm lên
9 tuổi, Nguỵ Nguyên tham gia khảo thí đồng tử tại huyện nhà. Quan chủ khảo từ
lâu đã nghe nói về đứa bé này cả ngày chịu khó đọc sách, nên khi điểm đến tên của
Nguỵ Nguyên, định làm khó anh ta. Quan chủ khảo chỉ vào chiếc li có in hình
thái cực đồ, nói rằng:
Bôi trung hàm thái cực
杯中含太极
(Trong li chứa thái cực)
Nguỵ Nguyên suy nghĩ một lát rồi đáp:
Phúc nội dựng càn khôn
腹内孕乾坤
(Trong bụng chứa càn khôn)
Đồng thời giải thích rằng: “Càn khôn chính là trời đất,
tôi lớn lên sẽ quản sự việc trong trời đất”. Mọi người nghe qua, trong lòng
kinh sợ chí hướng của đứa bé này.
Về sau,
Nguỵ Nguyên đến Bắc Kinh bái Thang Kim Chiêu 汤金钊làm
thầy, Thang Kim Chiêu đặc biệt coi trọng đã để cho ông chú thích bộ sách Đại học 大学.
Sau khi Nguỵ Nguyên nhận nhiệm
vụ, liền hơn 50 ngày không ra khỏi cửa, ngày đêm ở trong nhà kiểm tra tư liệu,
hoàn thành nhiệm vụ mà thầy đã giao cho. Thang Kim Chiếu thấy Nguỵ Nguyên một
thời gian dài không lộ diện, tưởng rằng anh ta bệnh, liền đích thân đến thăm.
Sau khi
gõ cửa, một người đầu bù tóc rối râu ria đầy cằm bước ra, Thang Kim Chiêu tưởng
là người giúp việc, nào ngờ người đó nói:
- Thưa thầy, con đã ngày đêm chú thích xong bộ
“Đại học”.
Vị thầy
trong lòng rất khâm phục sự siêng năng cần mẫn của Nguỵ Nguyên.
Chú của người
dịch
Nguỵ Nguyên 魏源 (1794 – 1857): tên là Viễn Đạt 远达, tự Mặc Thâm 默深,
Mặc Sinh 墨生, Hán Sĩ 汉士, hiệu Lương Đồ 良图, người huyện Long Hồi 隆回
thành phố Thiệu Dương 邵阳 tỉnh Hồ Nam
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 03/02/2019
Nguyên tác Trung văn
PHÚC NỘI DỰNG
CÀN KHÔN
腹内孕乾坤
Trong quyển
BÁCH GIA TÍNH
百家姓
Biên soạn: Triệu Dương 赵阳
Cát Lâm Đại học xuất bản xã, 2005
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật