NHÂN
NHÂN TỰ NGUY
人人自危
NGƯỜI NGƯỜI ĐỀU CẢM
THẤY NGUY HIỂM
Giải
thích:
do bởi sự thống trị tàn khốc, mọi người đều cảm thấy nguy hiểm.
Xuất xứ: Hán . Tư Mã Thiên 司马迁: Sử kí – Lí Tư liệt truyện 史记 - 李斯列传.
Năm 210 trước công nguyên, Tần Thuỷ
Hoàng 秦始皇tuần hành xuất du, đi theo
có Thừa tướng Lí Tư 李斯và Trung xa
phủ lệnh kiêm Phù tỉ lệnh Triệu Cao 赵高,
còn có người con nhỏ là Hồ Hợi 胡亥.
Tháng 7 năm đó, Tần Thuỷ Hoàng đến Sa Khâu 沙丘 (nay là vùng Quảng Tông 广宗,
Bình Hương 平乡tỉnh Hà Bắc
河北) thì bị bệnh, bệnh tình vô
cùng nghiêm trọng, lệnh cho Triệu Cao viết chiếu thư cho người con lớn là thái
tử Phù Tô 扶苏đang trấn
thủ biên cương, giao quân đội cho Mông Điềm 蒙恬,
lập tức đến Hàm Dương 咸阳chủ trì
tang lễ.
Chiếu
thư đã phong kín nhưng chưa kịp giao cho sứ giả thì Tần Thuỷ Hoàng qua đời.
Lúc bấy giờ, chiếu thư, ấn tỉ đều
trong tay Triệu Cao, chỉ có Hồ Hợi, Lí Tư, Triệu Cao cùng năm sáu tên hoạn quan
thân tín biết Tần Thuỷ Hoàng qua đời, kì dư quần thần đều không biết. Triệu Cao
âm hiểm nói với Hồ Hợi:
- Hoàng
đế qua đời, không lưu lại chiếu thư phong các anh em của ngài ai làm vương, mà
chỉ ban cho Phù Tô một chiếu thư. Một khi Phù Tô về, có thể lên ngôi hoàng đế,
còn ngài ngay cả phong địa nhỏ bé cũng
không có. Làm sao đây?
Hồ Hợi cho rằng việc đó không biết làm
sao. Triệu Cao bèn nói:
- Nay
đại quyền thiên hạ, bất luận ai sống ai chết, đều do ngài, thần và Lí Tư ba người
nắm giữ, hi vọng ngài suy nghĩ kĩ.
Hồ Hợi chịu không nổi sự quyến dụ của
Triệu Cao, cuối cùng quyết định soán đoạt hoàng vị. Thế là, Triệu Cao thay mặt
Hồ Hợi đi thương lượng với Thừa tướng Lí Tư. Khi mới bắt đầu, Lí Tư không đồng
ý với cách làm đó, nhưng với sự mềm rắn của Triệu Cao, cuối cùng cũng thuận
theo. Tiếp đó, ba người cùng nguỵ tạo chiếu thư của Tần Thuỷ Hoàng giao cho Phù
Tô, nội dung là ban cho thanh kiếm để tự sát, tướng quân Mông Điềm không thể sửa
chữa lỗi lầm của Phù Tô, thì làm bề tôi mà không tận trung cũng phải tự sát
theo.
Sau khi sứ giả đem chiếu thư đến Thượng
Quận 上郡, Phù Tô khóc muốn tự sát,
Mông Điềm nghi ngờ chiếu thư, nhưng sứ giả liên tục thúc giục, Phù Tô tự sát.
Riêng Mông Điềm không chịu tự sát, sứ giả bèn lập tức áp giải Mông Điềm.
Sau khi Hồ Hợi lên làm hoàng đế, xưng
là Tần Nhị Thế 秦二世. Triệu
Cao nêu chủ ý, nói rằng chỉ có thực hành pháp lệnh nghiêm khắc và hình phạt tàn
khốc, đem người phạm pháp và những ai liên luỵ giết sạch, mới có thể củng cố
chính quyền. Hồ Hợi nghe theo, tu sửa lại pháp luật. Tiếp đó, hạ lệnh giết chết
tướng quân Mông Nghị 蒙毅 – người nắm giữ đại quyền, lại đem 12 công tử chém đầu ở phố Hàm Dương, đem 10 công chúa phân thây. Tài sản của họ
đều bị tịch thu, quy về cho hoàng đế, người bị trị tội nhiều vô kể.
Trong Sử kí – Lí Tư liệt truyện,
Tư Mã Thiên thuật rằng:
“Pháp
lệnh tru phạt ngày càng tàn khốc, quần thần ai ai cũng cảm thấy nguy hiểm, kẻ
muốn làm phản đông lên.”
Sự hoành hành bạo ngược của Tần Nhị Thế
đối với bách tính càng khỏi phải nói. Chính trị hà khắc này cuối cùng đã kích
khởi sự phản kháng nhân dân, vương triều Tần cũng theo đó mà diệt vong.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 25/9/2018
Nguyên tác Trung văn
NHÂN NHÂN TỰ NGUY
人人自危
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ
CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại
văn nghệ xuất bản xã, 2004.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật