Dịch thuật: Lí Quảng (kì 1)

LÍ QUẢNG

(Kì 1)

          Lí Quảng 李广 (năm 181 – năm 119 trước công nguyên). Danh tướng thời Tây Hán, người ở Thành Kỉ 成纪 Lũng Tây 陇西 (nay là phía tây nam Tĩnh Định 静定 Cam Túc 甘肃)

          Lí Quảng thân hình khôi ngô, kiêu dũng không ai sánh bằng, kị xạ vô song, Hung Nô gọi ông là “Phi tướng quân” 飞将军.

          Lí Quảng dũng cảm xung phong, thương yêu sĩ tốt, rất được quan binh kính mến. Trận chiến Thượng Quận 上郡, Lí Quảng chỉ dẫn hơn 100 kị binh đối trận với mấy ngàn quân Hung Nô. Chiến dịch Hà Tây 河西, Lí Quảng chỉ đem 4000 kị binh, gặp phải quân địch đông gấp 10 lần bao vây, ông liều mình đột phá vòng vây xông ra.

          Lí Quảng đến lúc bạc đầu mà vẫn chưa được phong Hầu, cuối cùng không chịu được nỗi nhục đã tự sát.

TRẤN THỦ BIÊN CƯƠNG, LẬP VÔ SỐ CHIẾN CÔNG

          Năm 227 trước công nguyên, quân Tần đến Dịch thuỷ 易水, uy hiếp nước Yên. Để ngăn chận thế công của quân Tần, Thái tử Đan 丹nước Yên đã phái dũng sĩ Kinh Kha 荆轲đi thích sát Tần Vương Chính 秦王政. Kết quả, Kinh Kha bị Tần Vương Chính giết chết. Tần Vương Chính cả giận, hạ lệnh tấn công nước Yên, thế là tháng 11 năm sau cử binh tấn công Kế Thành 蓟城, kinh đô nước Yên.

          Yên Vương và Thái tử Đan dẫn tàn quân chạy đến Liêu Đông 辽东. Tần Vương Chính sai Lí Tín 李信dẫn một đội quân ra sức truy sát phía sau. Yên Vương cùng đường, đành giết thái tử Đan, dâng đầu thái tử Đan lên Tần Vương, tạ tội với Tần Vương. Về sau, Lí Tín còn tham gia cuộc chiến tranh diệt Sở.

          Cuối đời Tần đầu đời Hán, thiên hạ chiến tranh liên miên, nhân khẩu nhiều quận huyện nhanh chóng giảm sút. Đại mạc phương bắc tương đối bình yên, dân tộc du mục Hung Nô nhân cơ hội đó mạnh lên, binh cường mã tráng. Thiền vu Mặc Độc 冒顿 ⁽¹⁾ của Hung Nô dẫn quân chiếm lại khu vực Hà Sáo 河套, thường tấn công biên giới triều Hán.

          Lúc Tây Hán kiến quốc, đối mặt với cục diện suy yếu khó cứu vãn mà triều Tần để lại, do vì trường kì chiến loạn, kinh tế suy sụp, đất rộng người thưa. Đương thời, ngay cả xe của hoàng đế cũng không có 4 con ngựa cùng một sắc, các tướng phải ngồi xe trâu kéo. Ngoài ra, các chư hầu vương khác họ nối nhau tạo phản, triều Hán gặp khó khăn chồng chất, căn bản không có sức để đối phó Hung Nô.

          Lí Quảng 李广sinh vào năm 181 trước công nguyên, người Thành Kỉ 成纪 Lũng Tây 陇西 thời Tây Hán. Ông là hậu nhân của danh tướng Lí Tín 李信 triều Tần. Lúc Hán Văn Đế  汉文帝vừa mới lên ngôi, Lí Quảng hãy còn nhỏ. Lí Quảng là con cháu nhà tướng, nối đời truyền thụ xạ pháp. Ông thường lấy cưỡi ngựa làm trò chơi, cùng các bạn thi đấu tranh thắng thua, dần dần luyện thành thục công phu bắn tên. Khi Lí Quảng trưởng thành, với thân phận “lương gia tử” 梁家子 (con em xuất thân bình thường) tham gia quân đội, trở thành kị binh trẻ nhất của triều Hán.

          Năm 166 trước công nguyên, Thiền vu Hung Nô thống lĩnh 14 vạn tinh kị, một lần nữa xuống phía nam xâm phạm Tây Hán, công nhập Tru Na 朝那 ⁽²⁾, công phá Ninh Hạ 宁夏 Tiêu Quan 萧关, đến cả vùng Bành Dương 彭阳. Quân tiên phong của Hung Nô phóng hoả thiêu đốt Hồi trung cung 回中宫ở Thiểm Tây 陕西 của triều Hán. Kị binh trinh sát của Hung Nô hoạt động vùng Cam Tuyền cung 甘泉宫của triều Hán.

          Khi Hung Nô tấn công Tiêu Quan萧关, Lí Quảng cũng tham gia chiến đấu, bắn chết đến mấy trăm kị binh Hung Nô. Sau khi Hán Văn Đế nghe được, phong Lí Quảng chức Lang 郎, lúc bấy giờ ông mới 20 tuổi. Lang là thị vệ của hoàng đế, đây là con đường thuận lợi mà nhiều người truy cầu để được làm quan.

          Sau khi Lí Quảng giữ chức Lang đã đến Trường An 长安bảo vệ cung cấm. Khi Hán Văn Đế ra ngoài phải theo hộ giá. Có lúc, cũng theo hoàng đến đi săn bắn.

          Đại quân Hung Nô tiến đến kinh thành Trường An. Lúc này, cả thành Trường An khủng hoảng, Hán Văn Đế vội điều 2000 chiến xa, 10 vạn kị binh phòng thủ ngoại ô Trường An. Hán Văn Đế còn truyền lệnh kị binh các nơi đến Trường An bao vây tấn công Hung Nô. Thiền vu Hung Nô nghe nói đại quân các lộ của triều Hán trước sau kéo tới liền chủ động rút lui. Hán Văn Đế không dám phái quân truy kích.

          Chẳng bao lâu, Lí Quảng được thăng chức Võ kị thường thị 武骑常侍 trở thành quan thị tùng bên cạnh hoàng đế. Do bởi Hung Nô nhiều lần xuống phía nam xâm phạm, Hán Văn Đế quyết tâm báo thù rửa nhục. Để huấn luyện quân Hán, Hán Văn Đế thường mặc trang phục lính thú, cưỡi chiến mã, cùng thị vệ đến Thượng Lâm uyển 上林苑săn bắn, sai người truyền thụ binh pháp, thao luyện quân trận.

          Lí Quảng hình vóc khôi ngô, hai tay dài, thân thể cường tráng, bản lĩnh xạ kị rất cao, trở thành nhân vật ưu tú trong nhóm các quan thị tụng. Lí Quảng dũng cảm xung trận, nhiều lần liều mình đấu với mãnh thú, biểu hiện dũng khí kinh người, luôn được Hán Văn Đế khen ngợi.

          Hán Văn Đế lúc về già từng nói với Lí Quảng:

          - Đáng tiếc thay! Như nay triều Hán đất rộng người thưa, quốc lực thì nghèo yếu! Khanh nếu sinh vào thời Cao Đế, được phong Vạn Hộ Hầu 万户侯là không thành vấn đế!

          Sau khi Hán Văn Đế qua đời năm 15 trước công nguyên, Hán Cảnh Đế 汉景帝 lên ngôi, Lí Quảng đã được thăng làm Lũng Tây quận Đô uý 陇西郡都尉, chẳng bao lâu được thăng làm Kị lang tướng 骑郎将.

          Hán Cảnh Đế kế thừa quốc sách cơ bản thời Hán Văn Đế, tiếp thụ kiến nghị “tước phiên” 削藩do chính luận gia Triều Thố 晁错đề xuất, tiến một bước tước đoạt phong địa của chư hầu quốc, để làm suy yếu thế lực cát cứ địa phương, tăng cường quốc lực.

          Người cháu của Hán Cao Tổ là Ngô vương Lưu Tị 吴王刘濞, nhiều năm đã “tích kim tiền, tu binh cách” 积金钱, 修兵革(tích góp vàng bạc, luyện tập binh mã) chiêu hàng đám nội phản gây dựng lực lượng. Để đề phòng Ngô vương Lưu Tị tạo phản, Hán văn Đế đã phong người con thứ hai là Lưu Vũ 刘武làm Lưu Hiếu Vương 刘孝王của Lương quốc 梁国, làm bình phong cho triều Hán.   (còn tiếp)

Chú của người dịch

1- Mặc Độc冒顿:  

Theo Khang Hi tự điển 康熙字典

          Với chữ 冒 với bính âm là mo (thanh 4):

          ..... hựu “Tập vận”, “Vận hội”, “Chính vận” tịnh MẬT BẮC thiết, âm MẶC .... hựu Thiền vu danh “Sử kí .  Hung Nô truyện” Cập Mặc Độc lập, công phá Nguyệt Chi. ....

          ..... 又 “集韻”,“韻會”,“正韻”並密北切音默. ..... 又單于名 “史記 . 匈奴傳”及冒頓立攻破月氏 .....

          (..... và trong “Tập vận”, “Vận hội”, “Chính vận” đều phiên thiết là MẬT BẮC, âm MẶC. .... là tên của Thiền vu Hung Nô. Trong “Sử kí . Hung Nô truyện” có ghi:  khi Mặc Độc lên kế vị, đã công phá Nguyệt Chi. ....)

                         (trang 56. Hán ngữ đại từ điển xuất bản xã, 2003)

          Với chữ 頓: với bính âm là duo (thanh 4)

          ..... hựu “Vận hội”, “Chính vận” tịnh ĐƯƠNG MỘT thiết, âm ĐỐT. “Tiền Hán Hung Nô truyện” Thiền vu thái tử viết冒頓. Chú: 冒 âm 默, 頓 âm 毒. ...

          ..... 又“韻會”,“正韻”並當沒切, 音咄. “前漢匈奴傳”單于太子曰冒頓. 注: 冒音默, 頓音毒 .....

          (..... và trong “Vận hội”, “Chính vận” đều phiên thiết là ĐƯƠNG MỘT, âm ĐỐT.  Trong “Tiền Hán Hung Nô truyện” có ghi: Thái tử Thiền vu là 冒頓. Chú rằng: Chữ 冒đọc là MẶC; chữ 頓đọc là ĐỘC. ...

                                  (trang 1394. Hán ngữ đại từ điển xuất bản xã, 2003)

          Như vậy, tên nhân vật ở đây đọc là MẶC ĐỘC.

2- Tru Na 朝那:

Chữ 朝: theo Khang Hi tự điển 康熙字典 ở phần bính âm zhu (thanh 1)

          ..... hựu “Tập vận” TRUY THU thiết, âm CHU, 朝那 huyện danh. .....

          ..... 又 “集韻”追輸切, 音株, 朝那縣名. .....

          (..... và trong “Tập vận” phiên thiết là TRUY THU, âm CHU, TRU NA là tên huyện.....)

     Như vậy朝那 ở đây đọc là TRU NA

                   (trang 453 Hán ngữ đại từ điển xuất bản xã, 2003)

                                                                Huỳnh Chương Hưng

                                                                Quy Nhơn 17/9/2018

Nguyên tác

LÍ QUẢNG

李广

Trong quyển

HỔ CHI UY

虎之威

Tác giả: Hàn Tố Văn 韩素文

Bắc Kinh: Trung Quốc Trường An xuất bản xã, 2006.