TỬ CẤM THÀNH
Tử cấm
thành 紫禁城là hoàng cung của 2 đời Minh 明Thanh
清, được xây dựng vào thời Minh Thành Tổ Vĩnh lạc 明成祖永乐. Triều Minh trước đời Minh Thành Tổ, có 2 kinh 1 đô: Ứng
Thiên phủ 应天府là Nam Kinh 南京; Khai Phong phủ 开封府là Bắc Kinh 北京; Phụng Dương phủ 凤阳府là Trung đô 中都. Năm Hồng Vũ 洪武 thứ
11, Minh Thái Tổ đổi Nam Kinh thành Kinh sư, bãi bỏ Bắc Kinh. Thời Minh Thành Tổ
Vĩnh Lạc, định đô tại Bắc Bình北平, xưng là Kinh sư
Thuận Thiên phủ 京师顺天府, Ứng Thiên phủ đổi gọi là Nam Kinh.
Nam
Kinh chia làm 3 lớp thành: ngoại thành外城, hoàng thành 皇城và cung thành 宫城.
Thành của ngoại thành chu vi là 180 dặm (1). Thành dựa vào núi sông,
theo địa hình mà xây cho thích hợp, cao và rộng các nơi không nhất trí, tường
thành có 13 toà thành môn (Minh đô thành
đồ khảo 明都城图考). Vị trí hoàng thành ở trung tâm thành Nam Kinh, chiều
nam bắc 5 dặm, chiều đông tây 4 dặm. Hoàng thành dạng hình chữ 凸, có 6 toà thành môn: phía nam có Hồng Vũ môn 洪武门, 2 bên là Trường An tả môn 长安左门và Trường An hữu môn 长安右门; phía đông là
Đông An môn 东安门; phía tây là Tây An môn 西安门;
phía bắc là Bắc An môn 北安门. Chính giữa hoàng
thành là cung thành, cung thành vuông khoảng 2 dặm, thông xưng là Đại nội 大内, tức Tử cấm thành. Chính môn của cung thành là Ngọ
môn 午门, 2 bên là Tả, Hữu dịch môn 左,
右掖门; phía đông là Đông Hoa môn 东华门;
phía tây là Tây Hoa môn 西华门; phía bắc là Huyền
Vũ môn 玄武门 (2).
Chính
điện của cung thành là Phụng Thiên điện 奉天 殿, trước điện là Phụng
Thiên môn 奉天门, sau điện là Hoa Cái điện华盖殿,
Cẩn Thân điện 谨身殿, hợp xưng là ngoại triều tam điện. Phía đông của
chính điện có Văn Hoa điện文华殿, Văn lâu 文楼, đông lục cung; phía tây có Vũ Anh điện 武英殿, Vũ lâu 武楼, tây lục cung. Sau
Cẩn Thân điện là Càn Thanh môn 乾清门, từ nơi đây tiến
vào là hậu cung. Trong cửa là Hậu cung Thiên Chính điện Càn Thanh cung, sau cung
là Khôn Ninh cung 坤宁宫(3). Thời
Kiến Văn Đế 建文帝, giữa 2 cung này xây Tỉnh cung điện省躬殿. Hai bên ngự đạo ngoài Ngọ môn, phía đông là Thái miếu
太庙, phía tây là Xã Tắc đàn社稷坛.
Năm
Vĩnh Lạc thứ nhất, Bắc Bình phủ đổi gọi là Bắc Kinh Thuận Thiên phủ. Năm Vĩnh Lạc
thứ 4, Thành Tổ Chu Đệ 朱棣xuống chiếu dời đô.
Năm Vĩnh Lạc thứ 5 sắc lệnh cho quần thần xây dựng Bắc Kinh. Qua một thời gian
dài trù bị, tháng 2 năm Vĩnh Lạc thứ 15 khởi công xây dựng, trải qua 3 năm,
tháng 9 năm Vĩnh Lạc thứ 18 hoàn thành. Năm Vĩnh Lạc thứ 19. Thành Tổ chính thức
dời đô đến Bắc Kinh, đổi gọi là Kinh sư Thuận Thiên phủ 京师顺天府 (4), Từ đó trở đi, 2 triều Minh Thanh luôn định đô ở Bắc
Kinh.
Bắc
Kinh thời Minh Thanh chia làm 4 vòng thành: ngoại thành, nội thành, hoàng thành và cung thành. Ngoại thành được xây dựng
vào năm Gia Tĩnh 嘉靖thứ 32 triều Minh, là do Thế Tông 世宗tiếp thụ tấu thỉnh của Binh bộ Thượng thư Nhiếp Báo 聂豹, theo cổ chế gọi là: “thành phải có quách, thành để bảo
vệ dân, quách để bảo vệ thành tiến hành xây dựng tổ hợp kiến trúc” (5).
Theo kế hoạch, ngoại thành sẽ vây bọc toàn thành, nhưng do tài lực không đủ, chỉ
xây bao 28 dặm thành trì phía nam. Nội thành được tiến hành xây dựng trên cơ sở
di chỉ thành Đại Đô 大都nhà Nguyên, chu vi thành 45 dặm, có 9 toà thành môn.
Hoàng thành ở chếch vào phía nam của chính giữa nội thành, chu vi thành 18 dặm,
phía nam là Đại Minh môn 大明门, phía đông là Đông
An môn东安门, phía tây là Tây An môn 西安门,
phía bắc là Bắc An môn 北安门. Chếch về phía
đông trong hoàng thành là cung thành, tức Tử cấm thành.
Chính
môn của Tử cấm thành là Ngọ môn午门, phía đông là Đông
Hoa môn 东华门, phía tây là Tây Hoa môn 西华门,
phía bắc là Huyền Vũ môn 玄武门. Chính điện của
cung thành là Phụng Thiên điện 奉天殿, sau đổi gọi là
Hoàng Cực điện 皇极殿. Trước điện là Phụng Thiên môn, sau điện là Hoa Cái
điện 华盖殿, Cẩn Thân điện 谨身殿,
về sau đổi gọi là Trung Cực điện 中极殿 và Kiến Cực điện 建极殿. Đây là ngoại triều tam đại điện. Hai bên tam đại điện,
phía đông có Văn Hoa điện 文华殿, Văn Uyên các 文渊阁, Nội các 内阁, Nội các đại khố 内阁大库; phía tây có Vũ Anh điện 武英殿.
Sau Cẩn Thân điện là hậu cung chính môn Càn Thanh môn 乾清门,
bên trong là hậu cung chính điện Càn Thanh cung 乾清宫,
sau cung là Giao Thái điện 交泰殿, Khôn Ninh cung 坤宁宫, 2 bên là đông, tây lục cung. Phía bắc Khôn Ninh cung
là ngự hoa viên, Si Tảo đường 摛藻堂 nổi tiếng ở trong
ngự hoa viên (6).
Chú của nguyên tác
1- Tục thông chí
续通志. quyển 110.
2- Minh sử - Địa
lí chí 明史 - 地理志
3- Minh sử - Dư
phục chí 明史 - 舆服志
4- Tục thông chí
– Đô ấp lược续通志 - 都邑略
5- Nhật hạ cựu
văn khảo 日下旧文考. quyển 38
6- Minh Thanh lưỡng
đại cung uyển kiến trí diên cách đồ khảo 明清两代宫苑建置沿革图考
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 03/4/2018
Nguyên tác Trung văn
TỬ CẤM THÀNH
紫禁城
Trong quyển
LỊCH TRIỂU HOÀNG CUNG BẢO TỊCH
历朝皇宫宝籍
Tác giả: Hướng Tư 向斯
Bắc Kinh: Trung Quốc Văn sử xuất bản xã, 2002.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật