Dịch thuật: Ngư gia ngạo (Phạm Trọng Yêm)

渔家傲

塞下秋来风景异

衡阳雁去无留意

四面边声连角起

千障里

长烟落日孤城闭

浊酒一杯家万里

燕然 ⁽¹⁾未勒归无计

羌管悠悠霜满地

人不寐

将军白发征夫泪

            (范仲淹)

NGƯ GIA NGẠO

Tái hạ thu lai phong cảnh dị

Hành Dương nhạn khứ vô lưu ý

Tứ diện biên thanh liên giác khởi,

Thiên chướng lý

Trường yên lạc nhật cô thành bế

Trọc tửu nhất bôi gia vạn lý

Yên Nhiên ⁽¹⁾ vị lặc quy vô kế

Khương quản du du sương mãn địa,

Nhân bất mỵ

Tướng quân bạch phát chinh phu lệ

                                                     (Phạm Trọng Yêm)

NGƯ GIA NGẠO

Biên tái thu về phong cảnh khác

Hành Dương bầy nhạn không lưu luyến.

Bốn phía tù và luôn vang tiếng

Ngàn núi bọc

Mù giăng, trời lặn, thành đóng chặt

Rượu đục một ly nhà xa thế

Yên Nhiên chưa đến, về không kế

Thê lương tiếng địch, sương tràn đất

Không chợp mắt

Tướng quân đầu bạc, chinh phu khóc.

Chú của người dịch

1- Yên Nhiên 燕然: tên núi, tức Hàng Ái sơn 杭爱山, nay tại địa phận nước Cộng hoà Nhân dân Mông Cỏ. Năm thứ nhất niên hiệu Vĩnh Nguyên 永元 đời Hán Hoà Đế 汉和帝 (năm 89), Đậu Hiến 窦宪 đại phá bắc Hung Nô, , truy đuổi bắc Thiền Vu 单于, đã từng leo lên núi này, khắc câu

Khắc thạch lặc công nhi hoàn.

刻石勒功而还

(Khắc vào đá ghi công mà quay về)

                                                   (Hậu Hán thư – Hoà Đế kỷ - 后汉书和帝纪)

2- Phạm Trọng Yêm 范仲淹 (989 – 1052): tự Hi Văn 希文. Lúc đầu ở đất Bân 邠 (nay là huyện Bân tỉnh Thiểm Tây), sau dời đến huyện Ngô 吴 ở Tô Châu 苏州 (nay thuộc Giang Tô). Ông đậu Tiến sĩ năm Đại Trung Tường Phù 大中祥符 thứ 8 (năm 1015). Làm quan tới chức Khu mật phó sứ, Tham tri chính sự, từng ra nhậm chức Tứ lộ Tuyên phủ sứ, Tri Bân châu ở Thiểm Tây. Trấn giữ biên giới nhiều năm, Tây Hạ gọi ông là “hung trung tự hữu sổ vạn giáp binh” 胸中自有数万甲兵 (trong lòng tự có mấy vạn giáp binh).

         Khi mất có tên thuỵ là Văn Chính 文正. Trứ tác có Phạm Văn Chính Công tập 范文正公集. Từ hiện tồn 5 bài, phong cách, đề tài đều không câu thúc, như Ngư gia ngạo 渔家傲 viết về cuộc sống nơi biên tái, mạnh mẽ,cứng cõi, trong sáng; Tô mạc già 苏幕遮, Ngự nhai hành 御街行 viết về nỗi nhớ biệt li, thâm trầm uyển chuyển, người đọc cảm thấy khoái chá. Hiện nay có tập Phạm Văn Chính Công Thi Dư 范文正公诗馀.

(Theo Tống từ giám thưởng từ điển 宋词鉴赏辞典, Biên soạn: nhiều tác giả, Thượng Hải từ thư xuất bản xã, 2003)

                                                                           Huỳnh Chương Hưng

                                                                           Quy Nhơn 22/8/2017

Nguồn

TRUNG QUỐC VĂN HỌC PHÁT TRIỂN SỬ

中国文学发展史

Tác giả: Lưu Đại Kiệt 刘大杰

Thiên Tân: Bách Hoa văn nghệ xuất bản xã, 2007