QUẢN GIA CỦA HOÀNG ĐẾ: NỘI VỤ PHỦ
Trong
hoàng cung, quản lí những công việc trong sinh hoạt thường ngày của hoàng đế
cùng gia tộc của hoàng đế là công việc vô cùng nặng nề và phức tạp,cần phải có
một số nhân viên phục vụ chuyên môn. Chức trách này do Nội vụ phủ 内务府 đảm nhận. Nội vụ phủ đời Thanh bắt nguòn từ chế độ
“bao y” 包衣 của xã hội Mãn tộc. “Bao y” tiếng Mãn có nghĩa là gia
nô, là nô lệ phục vụ những nhà hoàng thất quý tộc. Lúc ban đầu chủ yếu là con
cháu của những tù binh chiến tranh cùng tội phạm, địa vị của họ cực thấp, lệ
thuộc vào chủ, về pháp luật không có bất cứ quyền tự do nào. Khi Nỗ Nhĩ Cáp
Xích 努尔哈赤 sáng lập chế độ bát kì, họ biến thành một bộ phận tổ
thành của bát kì Mãn Châu, đi theo hoạt động của kì chủ. Sau khi nhà Thanh vào
trung nguyên, bao y của 3 kì đầu tổ thành do hoàng đế đích thân thống lĩnh đã
diễn biến thành cơ quan chuyên môn quản lí toàn bộ sự vụ cung đình, trực tiếp
phục vụ hoàng đế cùng hoàng tộc, đó chính là Nội vụ phủ.
Nội vụ
phủ đời Thanh được thành lập sớm nhất vào những năm đầu đời Thuận Trị 顺治. Sau trải qua nhiều lần biến đổi của hai triều Thuận
Trị và Khang Hi, đến năm Ung Chính 雍正 nguyên niên, tổ chức
nội bộ của nó mới cơ bản được xác lập. Vị trưởng quan hành chính cao nhất của Nội
vụ phủ là Tổng quản Nội vụ phủ đại thần, là quan Chánh nhị phẩm, phụ trách
bao y chính lệnh và sự vụ trong cung, thường ngày làm việc tại Nội vụ phủ đường.
Nội vụ phủ đường được thiết lập tại phía chính bắc của Vũ Anh điện 武英殿 trong Tử Cấm thành 紫禁城,
tương đương với sảnh làm việc của Nội vụ phủ đại thần, những người làm việc
trong đó có Lang trung 郎中, Chủ sự 主事, Bút thiếp thức 笔帖式, Phi giáp nhân 披甲人, Tô lạp 苏拉 … hơn 100 người. Ngoài ra, Nội vụ phủ còn thiết lập các
cơ quan cấp dưới như: Quảng trừ ti 广储司, Đô ngu ti 都虞司, Chưởng nghi ti 掌仪司,
Cối kế ti 会计司, Doanh tạo ti 营造司,
Khánh phong ti 庆丰司, Thận hình ti 慎刑司
cùng Thượng tứ viện 上驷院, Võ bị viện 武备院, Phụng thần uyển 奉宸苑, gọi là “thất ti tam viện”, mỗi cơ quan có ti riêng của
mình, là sự bảo đảm và là cơ sở cho sự vận chuyển bình thường, trật tự của sinh
hoạt trong cung.
Nha thự
Quảng trừ ti 广储司 lúc đầu được thiết lập tại phòng phía tây của Bạch Hổ
điện 白虎殿 trong Tây Hoa môn 西华门,
sau dời đến phía trong Nam tường môn 南墙门 của Sái thố phòng 洒醋房 phía tây Thần Vũ môn 神武门.
Dưới còn lập các cơ quan như: ngân khố 银库, bì khố 皮库, từ khố 瓷库, đoạn khố 缎库, y khố 衣库, trà khố 茶库, ngân tác 银作, đồng tác 铜作, nhiễm tác 染作, y tác 衣作, tú tác 绣作, hoa tác花作, bì tác 皮作, mạo phòng 帽房, châm tuyến phòng 针线房, là nha môn tương đối lớn nhất trong Nội vụ phủ. Quảng
trừ ti cụ thể nắm giữ sự vụ lục khố, nghiệm thu tiền lương và địa tô ở trang
viên của Cối kế ti 会计司, Trang đầu xứ 庄头处,
Chưởng nghi ti 掌仪司, nghiệm thu đông châu, nhân sâm, da con điêu do Đả
sinh Ô lạp xứ 打牲乌拉处 đưa lên cùng những cống vật do các dân tộc thiểu số
tiến cống; cung cấp cho hoàng đế và trong cung lễ phục, y phục bốn mùa, kim
ngân châu báu, tơ lụa, đồ dùng v.v… chuẩn bị vật phẩm dùng trong hôn lễ cho
hoàng tử, công chúa; chế tạo đồ dùng thiết yếu trong cung; cất giữ và lắp đặt
các loại đèn trong cung; cất giữ và xuất giao vàng ngọc, ấn chương, cùng ấn
chương, đề bản của Nội vụ phủ.
Nha thự
Đô ngự ti 都御司 được thiết lập tại lộ bắc bên ngoài Tây Hoa môn, dưới
có các cơ quan làm việc như Đông, Tây đương phòng, cụ thể phụ trách quản lí việc
bổ nhiệm, bãi miễn, thăng chức, tra xét kiểm nghiệm việc xạ kị của các quan
viên bên võ thuộc Nội vụ phủ; dẫn kiến, thừa tiếp những nghị tự, nghị xử, thỉnh
phong, thỉnh giá của các quan viên văn võ; quản lí việc thao luyện của 3 kì
trên, kiểm nghiệm quân giới, cùng những hộ tùng xuất nhập, đạo dẫn của hậu phi,
hoàng tử, công chúa.
Nha thự
Chưởng nghi ti 掌仪司 được thiết lập tại nam trường nhai bên ngoài Tây Hoa
môn, là cơ quan quản lí lễ nghi cung đình. Dưới có Quả phòng 果房, Thần phòng 神房, Trung hoà nhạc xứ 中和乐处, Tăng lục ti 僧录司,
Đạo lục ti 道录司. Chuyên môn lo việc các loại lễ nghi tế tự trong
cung, bao gồm tế tổ tại Phụng tiên điện 奉先殿,
tế thần tế thiên tại Khôn ninh cung 坤宁宫, lo lễ nghi triều
hạ, yến tiệc, phân phong, tang táng đế hậu, cũng phụ trách quản lí vườn cây ăn
trái của hoàng thất, tẩy nghiệm thái giám, phát tiền bạc lương thực, thăng giáng điều chuyển.
Nha thự
Cối kế ti 会计司 được thiết lập tại bắc trường nhai bên ngoài Tây Hoa
môn, tiền thân là Nội quan giám 内官监. Quản lí 886 trang
viên thuộc Nội vụ phủ, lo việc tuyển nghiệm thái giám, cung nữ, nhũ mẫu, bảo
lão, kiểm kê việc lãnh tiền bạc và lương thực của thợ thuộc 3 kì trên, của thái
giám cùng những nhân viên không có nghề nghiệp. (còn tiếp)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 25/5/2014
Nguyên tác Trung văn
HOÀNG ĐẾ ĐÍCH QUẢN GIA: NỘI VỤ PHỦ
皇帝的管家: 内务府
Tác giả: Quách Phúc Tường 郭福祥
Trong quyển
TỬ CẤM CHI ĐIÊN LƯỢC ẢNH
紫禁之巅掠影
Chủ biên: Thôi Trắc 崔陟
Bắc Kinh, Trung Hoa văn sử xuất bản xã, 2006
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật