BINH THƯ
Nói đến
việc binh, mọi người thường đem khởi nguyên của binh pháp truy ngược đến thời
Hoàng Đế 黄帝, như thường nói Trung
thổ binh học, triệu tự Viêm Hoàng 中土兵学肇自炎黄. Đây rõ ràng
có liên quan đến trận chiến Bản Tuyền 阪泉 giữa Hoàng Đế và
Viêm Đế, trận đại chiến sớm nhất trong lịch sử Trung Quốc được ghi chép trong cổ
tịch. Ở trận chiến này, hai bên đều dùng mưu lược, 3 lần đánh nhau phân thắng bại.
Tiếp đó, trận đại chiến ở Trác Lộc 涿鹿 Hoàng Đế đánh với
Xi Vưu 蚩尤 càng đấu trí đấu dũng, cuối cùng Hoàng Đế được Cửu
Thiên Huyền Nữ 九天玄女 trao cho phép thuật, dùng xe Chỉ Nam phá trận mây mù
của Xi Vưu mới giành thắng lợi. Cách nói này mang màu sắc mê tín, nhưng được
xem là cơn đau trước khi đẻ ra nền văn minh, quy mô chiến tranh cuối thời
nguyên thuỷ cũng không nhỏ, cũng rất tàn khốc. Kinh nghiệm của những cuộc chiến
này đương nhiên người đời sau có thể tiếp thu, nhưng thời Hoàng Đế chưa có văn
tự thành thục, nhận thức và tổng kết chiến tranh không thể có những ghi chép
nào, cho nên Thần Nông binh pháp nhất
thiên 神农兵法一篇, Hoàng Đế thập lục thiên 黄帝十六篇 được chép
trong Hán thư – Nghệ văn chí 汉书 - 艺文志 chỉ có thể là của người đời sau nguỵ thác. Có học giả
cho rằng Quân chính 军政, Quân chí 军志 được chép trong Tả
truyện 左传 là tác phẩm cuối thời Tây Chu, cho nên cho rằng binh thư Trung Quốc sản
sinh vào thời Tây
Binh
pháp Trung Hoa từ đời Hán trở về trước trứ lục rất nhiều, theo Hán thư – Nghệ văn chí 汉书 - 艺文志, binh thư tồn lục đã có 53 nhà, 790 thiên. Đời sau
chú thích các binh thư đời trước và các loại binh thư được viết sau này, theo Trung Quốc binh thư tri kiến lục 中国兵书知见录 là hơn
3300 bộ, 23500 quyển, trong đó binh thư nay hiện còn là hơn 2300 bộ, 18500 quyển
(bao gồm những bản in khác nhau về cùng một binh thư). Trong đó binh thư sản
sinh ở trung nguyên cùng bản chú thích về nó chiếm số lượng tương đương. Lấy 7
quyển Tôn Tử 孙子, Ngô Tử 吴子, Lục thao 六韬, Tư Mã pháp 司马法, Tam lược 三略, Uý Liêu Tử 尉缭子, Lí Vệ Công
vấn đối 李卫公问对mà bản Vũ kinh
thất thư 武经七书 được ban chiếu hiệu đính vào năm Nguyên Phong 元丰
thứ 3 đời Tống Thần Tông (năm 1080) thu thập, về cơ bản có xuất xứ từ trung
nguyên, do người ở trung nguyên sáng tác. Như Tôn Vũ 孙武
, tác giả của Tôn Tử binh pháp, tổ tịch
nước Trần 陈, sau khi đến nước Tề được ban tính là Tôn thị 孙氏; bộ Ngô Tử 吴子 là bộ sách ghi
chép cuộc luận binh giữa Ngô Khởi 吴起 với Nguỵ Văn Hầu 魏文侯, Nguỵ Vũ Hầu魏武侯; Lục thao tương truyền là sáng tác của
Khương Thái Công 姜太公 đầu đời Chu; Tư
Mã Pháp là trứ tác của Điền Nhương Thư 田穰苴
người nước Tề;
Tam lược tên gọi đầy đủ là Hoàng Thạch Công tam lược 黄石公三略, Hoàng Thạch Công là ẩn sĩ nước Tần; Uý Liêu Tử là trứ tác của người họ Uý thời Chiến Quốc; Lí Vệ Cống vấn đối còn có tên là Đường Lí vấn đối 唐李问对 là những vấn đáp về việc dùng binh giữa Lí Tĩnh 李靖 và Đường Thái Tông 唐太宗
được chép lại thành sách. Từ sau đời Tống, Vũ
kinh thất thư được định là quan thư, có học quan, đặt chức Bác sĩ, có thể
thấy địa vị của nó rất cao, rất được tôn sùng. Ngoài ra đương nhiên còn có nhiều
bộ binh thư khác cũng có giá trị, như Vũ
kinh tổng yếu 武经总要 40 quyển do Tăng Công Lượng 曾公亮 đời Tống biên soạn,
ghi lại đạo dùng binh như chiến pháp, trận pháp, giảng võ, dùng binh … cũng là
bộ binh thư điển hình mà binh gia đời sau cần phải đọc. Còn những sách liên
quan đến việc dùng binh và nội dung quân sự mưu lược càng nhiều vô kể. Sách về
binh thư mênh mông như thế, nếu không phải là chuyên gia quân sự thì không thể
đọc nỗi. Nhưng các loại binh thư tuy mỗi loại đều có sở trường riêng nhưng cũng
có chỗ gần giống nhau, nhất là những luận bàn đa số đều xuất phát từ “binh học
Thánh điển” 兵学圣典 là Tôn Tử binh
pháp. Chúng tôi cho rằng, muốn biết sơ về binh pháp cổ đại Trung Quốc,
không cần mà cũng không thể đọc hết các bộ binh thư hiện tồn, chỉ cần tập trung
đọc hơn 10 bộ trọng yếu khác thời kì như Tôn
Tử binh pháp 孙子兵法, Tôn Tẫn binh pháp 孙膑兵法, Lục thao 六韬, Uý Liêu Tử 尉缭子,Tư Mã pháp 司马法, Tam lược 三略, Lí Vệ Công vấn đối 李卫公问对, Vũ kinh tổng
yếu 武经总要. Trứ tác quân sự Trung Quốc cận hiện đại, đa số kế thừa tinh hoa binh
pháp cổ đại, lại phát triển trong điều kiện xã hội mới và bối cảnh chiến tranh
để thích ứng cho yêu cầu chiến tranh hiện đại. Đối tượng chiến tranh và binh
khí được sử dụng đã có sự khác nhau về bản chất, nhưng lí luận và mưu lược binh
pháp cổ đại trung nguyên hiện tại vẫn có giá trị ứng dụng trọng yếu.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 20/02/2014
Nguyên tác Trung văn
BINH THƯ
兵书
Trong quyển
VĨNH BẤT THẤT LẠC ĐÍCH VĂN MINH
永不失落的文明
Tác giả: Lí Thiệu Liên 李绍连
Thượng Hải, Học Lâm xuất bản xã, 1999.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật