TẬP TỤC HỒI MÔN
Với hôn
lễ, xong việc rước dâu cũng vẫn là chưa hoàn thành, cần phải đợi cô dâu “hồi
môn” 回门 mới được xem là kết thúc.
Gọi là
“hồi môn” chính là sau hôn lễ cô dâu lần đầu tiên về lại nhà mẹ đẻ. Cô dâu hồi
môn luôn có chú rể đi cùng, cho nên ở một số nơi có những tên gọi khác nhau
như: “bái môn” 拜门, “hoán cô gia” 唤姑爷,
“hội thân” 会亲 … Thời gian để hồi môn của các nơi cũng khác nhau, có
nơi là ngày thứ 2 sau hôn lễ, cũng có nơi là ngày thứ 4, thứ, 5, thứ 7 … nhưng
ngày thứ 3 hồi môn là tương đối phổ biến, và gọi đó là “tam triêu hồi môn” 三朝回门.
Tại sao
cô dâu phải hồi môn? Tại sao chú rể phải đi cùng? Nhìn chung tập tục cho rằng:
trước đây cô dâu ở nơi phòng khuê, chưa bao giờ rời xa cha mẹ, sau khi xuất giá
nhất định sẽ rất nhớ cha mẹ, hồi môn thăm cha mẹ là việc thường tình, vả lại
sau 3 ngày hồi môn có hàm ý “đã thành gia thất không quên cha mẹ”. Còn chú rể
đi bái kiến nhạc phụ nhạc mẫu là để bày tỏ lòng biết ơn, nhân cơ hội đó kết chặt
thêm tình thân, nhất cử lưỡng tiện. Vợ chồng đi cùng nhau biểu thị phu thê ân
ái, hôn nhân mĩ mãn.
Cô dâu
hồi môn là một trong những tập tục hôn lễ mà các nơi đều lưu hành. Theo tập
quán của người Hán, cô dâu hồi môn không được ở qua đêm nơi nhà cha mẹ mình, phải
nhanh chóng về trong ngày hôm đó; nếu có tình huống đặc biệt phải ở lại thì vợ
chồng cũng không được chung phòng. Ngoài ra, mỗi nơi còn có không ít những tập
tục khác nhau.
Ở một số
địa phương, cô dâu hồi môn không phải chú rể đi cùng, mà là một cô gái khác. Cô
dâu người Dao khi hồi môn sẽ do mấy cô gái trẻ cùng đi theo. Khi con gái về lại
nhà, người mẹ sẽ nấu một nồi đậu hủ (đậu hủ 豆腐)
chiêu đãi. Cha và những người đàn ông trong nhà phải tránh mặt. Ăn xong, cô dâu
cùng với mấy cô gái về lại nhà mẹ chồng.
Người Hồi
khi hồi môn, cô em chồng sẽ đi cùng cô dâu. Sau khi đến nhà mẹ đẻ, cô dâu phải
đến nhà cậu, chú và những người lớn tuổi trong tộc họ để hỏi thăm, và phải về
nhà mẹ chồng trước khi trời tối. Sau khi bước vào cửa, cô dâu ra sau nhà bếp rửa
tay, sau đó lấy áo của mẹ chồng dùng vạt áo lớn lau khô tay. Tục truyền làm như
vậy cô dâu sau này sẽ không vụng về tay chân.
Ở một số
địa phương khác, việc cô dâu hồi môn còn biểu thị ý nghĩa người con gái trinh
tiết. Tại Quảng Châu, cô dâu hồi môn vẫn ngồi kiệu hoa, chú rể thuê một kiệu
khác đi cùng. Nhà trai phải chuẩn bị một thứ lễ vật không thể thiếu được, đó
chính là một hoặc mấy con heo quay. Do bởi trên lưng heo quay có gắn dây màu,
hoa vàng nên tục gọi là “kim trư” 金猪. Tại sao lễ vật này
không thể thiếu được? Đó là vì nó đại biểu
cho cô dâu còn trinh tiết. Cô dâu có trinh tiết hay không, phải xem lúc hồi môn
có heo quay hay không. Còn như bao nhiêu con thì căn cứ vào tình hình kinh tế
gia đình mà định. Nếu như heo quay có theo hồi môn, điều đó nói rõ nhà trai hài
lòng, cô dâu quả thật vẫn còn trinh tiết, giữ thân như ngọc; nhược bằng không
có heo quay theo hồi môn, đó là tai vạ, cô dâu không phải là cô gái trong trắng, kết quả là bị đuổi về nhà
mẹ đẻ, hoàn trả lại sính lễ.
Với tập
tục “hồi môn” chúng ta có thể lí giải đó là việc “tùng thê cư” 从妻居 (ở theo vợ) trong một khoảng thời gian cực ngắn hoặc
hình thức “tùng thê cư” mang tính tượng trưng.
Hình thức
cư xử hôn nhân ở thời kì ban sơ của nhân loại là “tùng thê cư” 从妻居 (ở
theo vợ), về sau mới diễn biến thành “tùng phu cư” 从夫居 (ở theo chồng).
Trong quá trình diễn biến này, với một thời gian tương đối dài đương nhiên tồn
tại loại hôn nhân “tùng thê cư” và hôn nhân “tùng phu cư”. Khi quyền lực của phụ
nữ vẫn chưa hoàn toàn bị mất, đàn ông con trai liền thỏa hiệp, dùng phương thức
hòa bình để giải quyết vấn đề cư xử hôn nhân. Vì thế đã cho phép người vợ cư
trú tại nhà mẹ đẻ trong một thời gian ngắn. Chỉ có điều, theo sự lớn mạnh của
chế độ phụ quyền, thời gian cư trú tại nhà mẹ đẻ bị khống chế ngày càng ngắn,
và cuối cùng chỉ còn lại nghi lễ mang tính tượng trưng. Đó chính là “hồi môn”.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 10/01/2013
Dịch từ nguyên tác Trung văn
TAM TRIÊU HỒI MÔN
三朝回门
Trong quyển
BÁT TỰ HÔN NHÂN HỌC
八字婚姻学
Tác giả: Vương Trạch Thụ 王泽树
Thanh Hải nhân dân xuất bản xã, 2005.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật