KHÚC GIANG ANH ĐÀO YẾN
Ở Trung Quốc, việc áp dụng khảo thí khoa cử để tuyển chọn quan lại là bắt đầu từ đời Tuỳ, sang đời Đường hoàn thiện chế độ này. Hàng năm vào ngày yết bảng Tiến sĩ cũng chính là lúc trái anh đào vừa mới chín, vì thế buổi yến chúc mừng các tân Tiến sĩ có nhã hiệu là “Anh đào yến” 樱桃宴. Trong buổi yến, ngoài các món ngon vật lạ ra còn có một món mang phong vị rất đặc biệt đó là trái anh đào. Do bởi trái anh đào chưa chín hẳn, mùi vị chưa ngon, cần phải ngâm với đường, nên khi đến dự yến, mỗi người bưng tới một cốc, xem ra rất thú vị. Anh đào yến không chỉ dành riêng chúc mừng các tân Tiến sĩ, mà các phủ quan ở Trường An thậm chí trong dân gian, cứ vào cuối xuân thời tiết thích hợp cũng tấp nập tổ chức. Thức ăn ngoài anh đào ngâm đường ra có có măng mới mọc, cho nên buổi yến cũng còn được gọi là “Anh duẫn trù” 樱笋厨. Buổi yến này thường tổ chức vào trước hoặc sau ngày 3 tháng 3, là tiết Thượng Tị 上巳 có từ xưa phát triển lên.
Địa điểm hoàng đế tổ chức Anh đào yến cho các tân Tiến sĩ thường ở bên ao Khúc Giang 曲江 phía đông nam Trường An. Ao Khúc Giang được đào vào thời Hán Vũ Đế, thời Đường mở rộng thêm, chu vi khoảng hơn 10 cây số. Đây là một viên lâm mở đẹp nhất ở đô thành, chung quanh trồng các loại cây và hoa cỏ, trên ao là những chiếc thuyền với sắc màu tươi đẹp. Phía tây là chùa Từ Ân 慈恩 và vườn hạnh (hạnh viên - 杏园), vườn hạnh là nơi hoàng đế thưởng yến cho quần thần; phía nam là lầu Tử Vân lâu 紫云 và đình Thái Hà 彩霞, đều là những nơi mà hoàng đế và quý phi thường đến. Vào ngày Thượng Tị tháng 3, để hiển thị thăng bình thịnh thế, vua tôi cùng vui, quan dân cùng vui, hoàng đế không chỉ cho phép hoàng thân quốc thích, quan viên lớn nhỏ đưa vợ con cùng người hầu thậm chí ca kĩ đến tham gia vui chơi yến hội bên ao Khúc Giang, mà còn cho phép tăng nhân đạo sĩ cùng bách tính bình dân trong kinh thành cũng cùng được chung vui. Ở Khúc Giang, khắp nơi đều bày yến tiệc.Hoàng đế và quý phi dự yến ở lầu Tử Vân, quan viên cao cấp bày yến ở đình đài bên cạnh, các Hàn lâm học sĩ được phép uống rượu trên thuyền, sĩ dân bình thường chỉ có thể bày tiệc ở bên những khóm hoa, trên bãi cỏ.
Trên bức bích hoạ “Dã yến đồ” 野宴图 trong ngôi mộ của gia tộc họ Vi 韦 thời Đường ở Trường An mà khảo cổ phát hiện là cảnh yến tiệc ở Khúc Giang, 9 chàng trai vây quanh chiếc án vuông, trên án bày đầy món ăn cùng dụng cụ dùng để ăn, mọi người vừa ăn uống vừa cười nói, trông có vẻ rất vui thích. Thi nhân Đỗ Phủ 杜甫 thời Đường trong bài Lệ nhân hành 丽人行 đã viết rằng:
Tam nguyệt tam nhật thiên khí tân
Trường An thuỷ biên đa lệ nhân
…………….
Tử đà chi phong xuất thuý phủ
Thuỷ tinh chi bàn hành tố lân
Tê trợ yếm ứ cửu vị hạ
Loan đao lũ thiết không phân luân
Hoàng môn phi khống bất động trần
Ngự trù lạc dịch tống bát trân.
三月三日天气新
长安水边多丽人
……….
紫驼之峰出翠釜
水晶之盘行素鳞
犀箸厌饫久未下
鸾刀缕切空纷纶
黄门飞鞚不动尘
御厨络绎送八珍
Ngày mồng 3 tháng 3 khí trời trong mát
Bên ao Khúc Giang có nhiều người đẹp
……….
Thịt bướu lạc đà múc từ nồi biếc
Cá vảy trắng sắp trên mâm ngọc
Vì no nên đũa sừng tê không động đến
Uổng công thịt xắt từ dao nhỏ có gắn chuông
Bọn hoạn quan phi ngựa không tung bụi
Các đầu bếp tấp nập mang tới món ngon
Đó là cảnh quyền thần Dương Quốc Trung杨国忠 cùng với Quắc Quốc phu nhân 虢国夫人 thưởng thức các món sơn hào hải vị bên ao Khúc Giang. Nấu bằng nồi biếc, đựng bằng mâm thuỷ tinh, gắp bằng đũa sừng tê, xắt bằng dao có gắn chuông … quả là khoái ý.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn ngày 3 tháng 6 năm 2012
Dịch từ nguyên tác Trung Văn
KHÚC GIANG ANH ĐÀO YẾN
曲江樱桃宴
Trong quyển
TRUNG QUỐC DÂN TỤC VĂN HOÁ
ẨM THỰC
中国民俗文化
饮食
Chủ biên: Chu Ưng (朱鹰)
Trung Quốc xã hội xuất bản xã, năm 2005
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật