Dịch thuật: "Thiên quan trủng tể" có bài treo trên (1722) ("Truyện Kiều")

 

“THIÊN QUAN TRỦNG TỂ” CÓ BÀI TREO TRÊN (1722)

          “Thiên quan trủng tể” 天官冢宰: tên chức quan, tên gọi khác của Thái tể 大宰. Theo Chu lễ 周礼, hệ thống Thiên quan 天官có tổng cộng 63 quan chức, trong đó Thái tể 大宰 (tức Trủng tể 冢宰) vừa là vị trưởng quan của Thiên quan lại là người đứng đầu lục quan. Theo cách nói ở phần “Tự quan” 叙官, quan của hệ thống Thiên quan thuộc về “trị quan” 治官, tức quan trị lí quốc chính, nhưng chức vụ nắm giữ thực tế thì lại vô cùng phức tạp mà vụn vặt, có thể gọi là “trị quan” chỉ có 11 quan, đó là Thái tể 大宰, Tiểu tể 小宰, Tể phu 宰夫, Thái phủ 大府, Nội phủ 内府, Ngoại phủ 外府, Ti hội 司会, Ti thư 司书, Chức nội 职内, Chức tuế 职岁, Chức tệ 职币. Còn những chức vụ khác, đại thể phân ra mấy loại như sau:

          1- Quan phụ trách về ẩm thực.

          2- Quan phụ trách về phục trang.

          3- Quan phụ trách y dược.

          4- Quan phụ trách về tẩm xá, phòng ốc.

          5- Quan coi phụ trách cung điện.

          6- Quan phụ trách về nữ giới.

          7- Quan phụ trách về nữ công.

          (“Chu lễ dịch chú” 周礼译注 Dương Thiên Vũ 杨天宇 soạn, Thượng Hải cổ tịch xuất bản xã, 2004)

Ngước trông toà rộng dãy dài

“Thiên quan trủng tể” có bài treo trên

(“Truyện Kiều” 1721 - 1722)

Thiên quan trủng tể: Chức quan theo sách Chu lễ đứng đầu trăm quan; nhà Đường gọi Lại bộ là Thiên quan. Chức của bố vợ Thúc Sinh là Thượng thư bộ Lại, tức là đứng đầu (trủng tể) các quan bộ này (thiên quan).

(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)

Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, ghi rằng:

          Chu lễ: Thiên quan Tủng tể tức kim Lại bộ Thượng thư.

          周禮: 天官冢宰即今吏部尚書

          (Sách Chu lễ: Thiên quan Tủng tể tức như là Thượng thư bộ Lại bây giờ)

(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960) 

Xét: Chữ trong Hán Việt tự điển của Thiều Chửu có âm là “trủng”, trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích được phiên là “tủng” (Tủng tể).

 Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, 2 câu này là:

NHÁC trông toà rộng dẫy dài

Thiên quan TỦNG tể có bài treo trên

Trong “Tư liệu Truyện Kiều  - Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn phiên Nôm, câu 1721 là:

NHÁC trông toà THOÁNG dãy dài

                                                     (Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)

                                                                  Huỳnh Chương Hưng

                                                                  Quy Nhơn 23/9/2020

Previous Post Next Post