TỰ VIỆN SỚM NHẤT VÀ LỚN NHẤT Ở TRUNG QUỐC
Ngũ Đài
Sơn 五台山 ở
phía đông bắc tỉnh Sơn Tây 山西, là thắng địa du lịch,
là nơi tránh nóng nổi tiếng, cũng là một trong những phát tường địa Phật giáo nổi
tiếng trong và ngoài nước. Ngũ Đài Sơn cùng với Phổ Đà Sơn 普陀山 ở
Chiết Giang 浙江, Cửu Hoa Sơn 九华山 ở An Huy 安徽, Nga Mi Sơn 峨嵋山 ở Tứ Xuyên 四川 được gọi chung là “Trung Quốc Phật giáo tứ đại danh
sơn” 中国佛教四大名山. Nhân vì trên đỉnh của 5 ngọn núi bằng phẳng, có đài như luỹ
bằng đất cho nên có tên là Ngũ Đài Sơn.
Hiển
Thông tự 显通寺toạ lạc trên Ngũ Đài Sơn, phía bắc trấn Đài Hoài 台怀 huyện Ngũ Đài 五台,
một trong ngũ đại thiền viện của Ngũ Đài Sơn, là tự viện được kiến lập sớm nhất
ở Trung Quốc.
Theo Thanh Lương sơn chí 清凉山志, khoảng niên
hiệu Vĩnh Bình 永平thời Đông Hán (năm 58 – năm 75), hai vị cao tăng là Ma
Đằng 摩腾 và
Trúc Pháp Lan 竺法兰 từ Ấn Độ đến truyền giáo, thấy thế núi Ngũ Đài Sơn
hùng vĩ, giống Linh Thứu Sơn 灵鹫山là sở ngự của Đức
Thích Ca Mâu Ni 释迦牟尼, bèn hướng đến Hán Minh Đế Lưu Trang 汉明帝刘庄 xin
hưng kiến tự viện, mới đầu tên là Đại Phu Linh Thứu tự 大孚灵鹫寺; thời Hiếu Văn Đế 孝文帝 triều Bắc Nguỵ mở rộng, ban tên là Hoa Viên tự 花园寺; thời Võ Tắc Thiên 武则天 triều Đường đổi
tên là Đại Hoa Nghiêm tự 大华严寺; thời Vĩnh Lạc 永乐 triều
Minh, ban biển ngạch Đại Hiển Thông tự 大显通寺; thời Vạn Lịch 万历 lại đổi tên là Vĩnh Minh tự 永明寺;
năm Khang Hi 康熙 thứ
26 triều Thanh (năm 1687) lại trùng tu mới có quy mô như hiện nay, bèn đổi tên
là Hiển Thông tự 显通寺.
Tự viện
chiếm diện tích 8 vạn m2, có hơn 400 gian các loại kiến trúc. Chỉnh thể cả kiến
trúc tự viện, bố cục nghiêm cẩn, đan xen nhau rất thứ tự, trên trục tuyến chính
ở giữa có điện đường 7 tầng, từ trước ra sau lần lượt có Quan Âm điện 观音殿, Bồ Tát điện 菩萨殿,
Đại Phật điện 大佛殿, Vô Lượng điện 无量殿,
Văn Thù điện 文殊殿, Đồng điện 铜殿, Tàng Kinh điện 藏经殿. Hai bên có sương phòng, phối điện, tăng xá, thiền đường,
phương trượng viện và vũ khố. Phía sau có 2 toà tháp đồng, cao 8m, tạo hình đẹp,
hoàn hảo. Đồng điện được tạo đúc tinh xảo, bề mặt rộng có 3 gian, bên trong đúc
cả vạn tượng Phật nhỏ, cho nên cũng gọi là Vạn Phật điện 万佛殿. Bốn phía đồ án hoa ở song cửa sổ và hoa điểu ở “hồ
môn” 壶门 (1) chạm khắc rất đẹp. Vô Lượng điện với quy mô hùng vĩ,
là toà điện trùng thiềm yết sơn đính 重檐歇山顶 (2) 2 tầng, rộng 7 gian, sâu 4
gian, bên ngoài đấu củng 斗拱 (3) chạm
khắc hoa lá, bên trong chạm khắc tảo tỉnh 藻井 (4), nội dung chạm lộng phong phú, kĩ nghệ tinh xảo, hình
dáng tựa hoa cái bảo đính 花盖宝顶, dường như tất cả
tâm huyết và kĩ xảo cao siêu của các thợ ngày xưa đổ dồn hết vào đó. Môn tiền tự
viện có toà lầu chuông, khí thế hùng vĩ, bên trong treo một chuông đồng nặng cả
vạn cân, được đúc vào đời Minh, là trân bảo quý hiếm, nếu đánh vào chuông, tiếng
chuông sẽ vang khắp cả núi.
Chú của người
dịch
1- Hồ môn 壶门: Đúng ra là “khổn
môn” 壼门, trong Doanh tạo
pháp thức 营造法式 do Lí Giới 李诫 đời
Tống biên soạn đã viết thành “hồ môn” 壶门. Đây là một loại
hình chế trong kiến trúc Phật giáo, cũng là một dạng thức trang sức chạm lộng.
Theo chuyên
gia sử học kiến trúc cổ đại Trung Quốc là Trương Ngự Hoàn 张驭寰 cho
rằng, hồ môn trên thực tế là khám thờ thường dùng trong Phật giáo, đem hình dạng
khám tiến hành chạm khắc sẽ xuất hiện hồ môn.
2- Trùng thiềm
yết sơn đính重檐歇山艇: là một trong những dạng thức kiến trúc cổ về đỉnh
nóc của Trung Quốc.
3- Đấu củng斗拱: Một loại kết cấu
đặc biệt, gồm những thanh ngang từ cột chìa ra gọi là củng và những trụ kê hình
vuông chèn giữa các củng gọi là đấu.
4- Tảo tỉnh 藻井 : Khung trang
trí trên trần các cung điện.
Ảnh trên mạng
Trung Quốc cổ kiến trúc trùng thiềm yết sơn đính
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 06/4/2020
Nguyên tác Trung văn
TỐI TẢO TỐI ĐẠI ĐÍCH TỰ VIỆN
最早最大的寺院
Trong quyển
TRUNG QUỐC CHI TỐI
QUỐC GIA CHÍNH TRỊ - LỊCH SỬ VĂN HOÁ
中国之最
国家政治 - 历史文化
Chủ biên: Lưu Chấn Vũ 刘振宇
Bắc Kinh: Kinh Hoa xuất bản xã, 2007.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật