LỨA ĐÔI AI LẠI
ĐẸP TẦY THÔI, TRƯƠNG (512)
Thôi: tức Thôi Oanh Oanh 崔莺莺;
Trương: tức Trương Sinh 张生
Nguyên
Chẩn 元稹thời Đường có tiểu thuyết truyền kì nguyên đề là Truyền kì 传奇 được
đưa vào Thái Bình quảng kí 太平广记 quyển
488, khi thu lục tựa đề đổi là Oanh Oanh
truyện 莺莺传, và dùng đến nay. Cũng nhân vì trong truyện có nội dung bài phú Hội chân thi 会真诗, nên tục gọi là Hội
chân kí 会真记.
Nội dung
của Oanh Oanh truyện莺莺传, nói về câu
chuyện tình yêu giữa Trương Sinh张生 (tên Củng 珙tự Quân Thuỵ 君瑞) và Oanh Oanh 莺莺,
nhưng về sau Trương Sinh lại bỏ Oanh Oanh.
Khi
Trương Sinh đến ở chùa Phổ Cứu 普救 tại Bồ Châu 蒲州, gặp lúc goá phụ
Thôi thị 崔氏 đang
về Trường An, trên đường đến đất Bồ cũng ghé đến tạm thời ở lại chùa. Goá phụ
Thôi thị là con gái nhà họ Trịnh 郑, mẹ Trương Sinh cũng
họ Trịnh, là bà con xa. Lúc mọi người đang ở chùa Phổ Cứu thì phát sinh binh loạn. Trương sinh nhờ bạn ở
Bồ Châu xin quan lại bảo vệ nhà họ Thôi. Sau tướng quân Đỗ Xác 杜确 dẹp yên. Thôi thị cảm kích ơn đức của Trương Sinh nên
bày tiệc khoản đãi. Trong bữa tiệc, Trương Sinh thấy cô em họ là Oanh Oanh liền
si mê. Nhờ tì nữ Hồng Nương 红娘 nhiều lần đưa thư qua lại, cuối cùng hai người đến với
nhau. Về sau Trương Sinh lên kinh ứng thí nhưng chưa đỗ nên lưu lại kinh sư, vẫn
thư tình qua lại, còn tặng tín vật để bày tỏ tình cảm. Nhưng cuối cùng Trương
Sinh đã thay lòng, cho rằng Oanh Oanh là “vưu vật” 尤物 (người tuyệt diệu)
trong thiên hạ, còn đưa ra ví dụ Thương Trụ 商纣,
Chu U Vương 周幽王mất nước, chứng minh bản thân mình “đức chưa đủ để thắng
yêu nghiệt” nên cắt đứt tình yêu. Hơn một năm sau, Oanh Oanh lấy chồng, Trương
Sinh cũng lấy vợ. Một lần nọ Trương Sinh đi ngang nhà Oanh Oanh, lấy thân phận
“anh họ” xin được gặp, nhưng bị Oanh Oanh cự tuyệt.
Đời
Nguyên, Vương Thật Phủ 王实甫trên cơ sở câu chuyện
của Thôi Oanh Oanh và Trương Sinh đã soạn vở tạp kịch Thôi Oanh Oanh đãi nguyệt tây sương kí 崔莺莺待月西厢记, gọi tắt là Tây
sương kí 西厢记, nhưng phần kết có khác, hai người đến với nhau.
Gẫm duyên kì ngộ xưa nay
Lứa đôi ai lại đẹp tầy Thôi, Trương
(“Truyện
Kiều” 511 – 512)
Thôi Trương: Thôi Oanh Oanh và Trương Sinh là nhân vật chính của
Hội chân kí của Nguyên Chẩn đời Đường. (Thôi Oanh Oanh và Trương Sinh cùng
tránh loạn ngụ ở chùa Phổ Cứu đất Bồ Đông, tư thông với nhau. Sau này Trương
Sinh bỏ Oanh Oanh mượn cớ là tài đức mình kém, nhưng thực tế là chán Oanh Oanh.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Đường hội chân ký: Trương quân Thuỵ ngộ Thôi
Oanh Oanh vu Phổ Cứu chi tự, thậm tương đắc, Thôi triêu ản nhi xuất, mộ ẩn nhi
nhập, dữ Trương tại Tây sương dĩ nhất nguyệt hĩ, kỳ hậu Trương hữu sở ngộ, Thôi
diệc uỷ thân vu tha nhân.
唐會真記: 張君瑞遇崔鶯鶯于普救之寺甚相得崔朝隱而出暮隱而入與張在西廂已一月矣其後張有所遇崔亦委身于他人
(Bài hội
chân ký của nhà Đường: Chàng Trương quân Thuỵ gặp nàng Thôi Oanh Oanh ở chùa Phổ
cứu, yêu nhau lắm, nàng Thôi sớm trốn ra, tối lẩn vào, cùng ngươi Trương ở mái
Tây, đã một tháng sau ngươi Trương lấy vợ khác, nàng Thôi cũng phải lấy chồng
khác)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 18/4/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật