TIẾNG SEN SẼ ĐỘNG GIẤC HOÈ (437)
Giấc
hoè: cũng gọi là giấc Nam Kha.
Theo Nam Kha Thái thú truyện 南柯太守传 của
Lí Công Tá 李公佐， đời
Đường có thuật một câu chuyện:
Thuần Vu Phần 淳于棼 nằm mộng thấy đến
nước Đại Hoè An 大槐安, cưới được công chúa, đồng thời làm Thái thú quận Nam
Kha 南柯, hưởng mọi vinh hoa phú quý. Về sau xuất chinh bị bại
trận, công chúa cũng qua đời, quốc vương đối với ông sinh lòng nghi kị, khiển
trách đuổi về. Sau khi tỉnh dậy mới biết đó chỉ là một giấc mộng. Hoá ra nước Đại
Hoè An là một tổ kiến dưới gốc một cây hoè lớn ở sân nhà, quận Nam Kha tức một
cành hoè ở phía nam của cây.
(“Thành ngữ đại từ điển”: Bắc Kinh .
Thương vụ ấn thư quán Quốc tế hữu hạn công ti, 2004)
Giấc hoè, “giấc Nam Kha” hoặc thành ngữ
“Nam Kha nhất mộng” 南柯一梦 dùng
để ví vinh hoa phú quý ở đời chẳng qua chỉ là một giấc mộng. Cũng có khi dùng để
ví giấc ngủ.
Tiếng sen sẽ động giấc hoè
Bóng trăng đã xế, hoa lê lại gần
(“Truyện
Kiều” 437 – 438)
Giấc hoè: Giấc mơ. Sách Nam Kha kí đời Đường chép chuyện Thuần
Vu Phần nằm ngủ thấy mình đến nước Hoè An, lấy con gái vua, làm thái thú quận
Nam Kha rất sung sướng. Sau đánh giặc bị thua, bị đuổi. Lúc tỉnh dậy, thấy mình
đang nằm dưới gốc cây hoè dưới cành phía Nam (nam kha). Do đó, người ta gọi giấc
mộng là giấc hoè hay giấc nam kha, ý nói giàu sang chỉ là hư ảo.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Dị
văn lục: Hữu sĩ nhân mộng kiến ngũ thập niên phú quý tịnh thú Công chúa, đại tỉnh
nãi ngoạ hoè thụ chi hạ.
異文綠: 有人士夢見五十年富貴並娶公主迨醒乃臥槐樹之下
(Sách Dị văn: Có người học trò chiêm bao
thấy mình được năm mươi năm phú quý, lại lấy được Công chúa, tỉnh dậy thì thấy
mình nằm dưới gốc hoè)
Xét: Giấc hoè ở câu 437 này đơn thuần chỉ giấc ngủ.
- Bản “Từ điển Truyện Kiều” của Đào
Duy Anh, in năm 2000, câu 437 là:
Tiếng sen ĐÃ động giấc hoè
- Bản “Kim Vân Kiều”do Bùi Khánh Diễn chú thích, câu 437 là:
Tiếng LÊN sẽ động giấc hoè
Chữ “lục”
ở “Dị văn lục” in là 綠.
- Bản Duy Minh Thị 1872” do GS
Nguyễn Tài Cẩn phiên Nôm, câu 438 là:
Bóng trăng đã TRỞ hoa lê lại gần
(Nxb Đại học quốc gia
Hà Nội, 2002)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 27/3/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật