Dịch thuật: Gặp tuần đố lá, thoả lòng tìm hoa (160) ("Truyện Kiều")


GẶP TUẦN ĐỐ LÁ, THOẢ LÒNG TÌM HOA (160)
          Trung Quốc thời cổ có tập tục “đấu thảo” 斗草 còn gọi là “đấu bách thảo” 斗百草, đây là một trò chơi lưu hành chốn dân gian, trò chơi dân gian này từ việc hái thuốc diễn biến mà thành, thuộc dân tục Đoan Ngọ 端午, nguồn gốc ban đầu của tập tục này hiện không thể tra cứu, trước đời Hán không thấy ghi chép, có lẽ trước đời Hán tục này chưa lưu hành ở trung nguyên phương bắc. Sớm nhất thấy ghi chép ở thời Nguỵ Tấn Nam Bắc triều. Hàng năm vào ngày Đoan Ngọ, mọi người gắn cành thù du lên cửa để giải trừ độc dịch, cùng nhau kết bạn ra ngoài hái thuốc, sau dần thành tục, hái được nhiều sẽ tổ chức thi đấu, dùng hình thức đối trượng báo tên hoa tên cỏ, người nào được nhiều sẽ thắng, rất thú vị về tri thức thực vật và tri thức văn học. Trẻ em thì lấy cuống lá móc vào nhau rồi cùng kéo, cuống lá nào đứt là thua, đổi lá khác để đấu.
          Vào thời Đường, trò chơi “đấu thảo” này không chỉ phụ nữ trẻ em ưa thích mà các thanh niên cũng rất thích.

May thay giải cấu tương phùng
Gặp tuần đố lá, thoả lòng tìm hoa
(“Truyện Kiều” 159 – 160)
Đố lá: Có thuyết cho là do chữ “thái hoa đấu thảo”, chỉ việc người ta đi chơi ngoài đồng đua nhau tìm lá hái hoa. Lại có thuyết cho đây là trò “diệp hý” ở thời Đường, ngày xuân người ta đi hái lộc, rồi đố  xem lá chẵn hay lẻ để đoán may  rủi.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, ghi rằng:
          Đường tục hữu đấu bách thảo hoa hội.
          唐俗有鬥百草花會
          (Tục nhà Đường có hội đấu trăm giống hoa lá)
          Lại đọc là lá đỏ: Hồng diệp thị lương môi 紅葉是良媒 (Lá đỏ là mối lái tốt)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960) 

Xét: Theo ý riêng, câu 160 trong “Truyền Kiều”, có lẽ Nguyến Du nói đến tập tục “đấu thảo” này.
           Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, câu 160 này là:
Gặp tuần ĐUA lá, thoả lòng tìm hoa.

                                                                 Huỳnh Chương Hưng
                                                                 Quy Nhơn 19/01/2020
Previous Post Next Post