TRƯỜNG
TỰ KIỆT NỊCH
长沮桀溺
Giải
thích: chỉ cao
nhân ẩn cư, hoặc hình dung việc lui về với ruộng đồng lánh thế sự.
Xuất
xứ: Xuân Thu . Khổng Khâu đệ tử “Luận
ngữ - Vi Tử” 论语 - 微子.
Thời
Xuân Thu, Khổng Tử 孔子chu du các nước tuyên truyền chủ trương chính trị của mình.
Ngày nọ, Khổng Tử trên đường gặp hai người đang cày ruộng. Khổng Tử bảo Tử Lộ 子路 đến hỏi đường.
Hai
người nọ, một người tên Trường Tự 长沮 (1), người kia tên Kiệt Nịch 桀溺 là hai vị ẩn sĩ. Trường Tự hỏi Tử
Lộ:
-
Người ngồi trên xe cầm dây cương kia là
ai?
Tử
Lộ đáp là Khổng Khâu.
Trường
Tự bèn nói:
-
Ông ấy là người biết rõ đường , hà tất phải
đến hỏi chúng tôi?
Tử
Lộ lại đi hỏi Kiệt Nịch
Kiệt
Nịch hỏi Tử Lộ:
-
Ông là ai?
Tử
Lộ đáp rằng:
-
Tôi tên là Trọng Do 仲由.
Kiệt
Nịch lại hỏi:
-
Ông là học trò của Khổng Khâu nước Lỗ phải
không?
Tử
Lộ đáp phải.
Hai
vị ẩn sĩ đối với việc chu du các nước của Khổng Tử rất không hài lòng, liền
nhân đó nói rằng:
-
Nay thiên hạ động loạn, như nước lớn cuồn
cuồn chảy, ai mà có thể cải biến được nó? Ông theo cùng với ông ta tránh người
ác, chẳng bằng theo các ẩn sĩ tránh cuộc đời này.
Sau
đó hai người lại tiếp tục cắm cúi cày ruộng, không để ý gì đến Khổng Tử và các
học trò.
Khổng
Tử nghe qua mấy lời của hai vị ẩn sĩ, than rằng:
-
Bảo ta ẩn cư chốn núi rừng, cùng sống
chung với bầy phi cầm tẩu thú, ta làm không được; bảo ta theo các ẩn sĩ xa lánh
cuộc đời và mọi người, cũng không được. Nếu thiên hạ hữu đạo, chính trị trong
sáng, thì ta cần gì phải bôn ba khắp nơi để mưu cầu sự thay đổi?
Chú
của người dịch
Về âm đọc tên nhân vật 長沮 / 长沮:
Với
chữ 沮 trong Khang Hi tự điển có mấy bính âm sau:
-
jū : Đường vận,
Tập vận, Vận hội, Chính vận đều phiên thiết là TỬ DƯ 子余, âm 苴 (tư).
-
jū :
Quảng vận phiên thiết là TRẮC NGƯ 侧鱼, Tập vận phiên thiết là TRĂN NGƯ 臻鱼, đều có âm là 菹 (trư)
-
jǔ : Quảng vận phiên thiết là TỪ LỮ 慈吕. Tập vận, Vận hội phiên thiết là TẠI LỮ 在吕. Chính vận phiên thiết là TÁI LỮ 再吕, đều có âm là 咀 (tự)
Và
Quảng vận cũng có phiên thiết là TẬT
DƯ 疾余,
Tập vận phiên thiết là TƯỢNG LỮ 象吕 đều có âm là 叙 (tự).
-
zǔ :
Tập vận phiên thiết là TRÁNG SỞ 壮所. Âm 阻 (trở).
-
jù
: Quảng vận, Tập vận, Chính vận đều phiên
thiết là TƯƠNG DỰ 将预.
Âm 怚
(tự)
-
jiān : Tập vận phiên
thiết là TƯƠNG TIÊN 将先, âm là 笺 (tiên).
(Hán ngữ
đại từ điển xuất bản xã, 2002, trang 561)
Tên nhân
vật長沮
/ 长沮 có bính âm là [cháng jǔ]
[ㄔㄤˊ ㄐㄨˇ ]. Chữ 沮 có bính âm là [jǔ], âm
Hán Việt là [tự].
Như
vậy tên nhân vật長沮
/ 长沮 đọc là Trường Tự.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 26/10/2019
Nguyên tác Trung văn
TRƯỜNG THƯ KIỆT NỊCH
长沮桀溺
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ
CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại
văn nghệ xuất bản xã, 2004
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật