邀鬼饮酒
房师孙端人先生, 文章淹雅, 而性嗜酒. 醉后所作, 与醒时无异. 馆阁诸公, 以为斗酒百篇之亚也. 督学云南时, 月夜独饮竹丛下, 恍忽见一人注视壶盏, 状若朵颐. 心知鬼物, 亦不恐怖, 但以手按盏曰: “今日酒无多, 不能相让.” 其人瑟缩而隐. 醒而悔之曰: “能来猎酒, 定非俗鬼. 肯向我猎酒, 视我亦不薄. 奈何辜其相访意?” 市佳酿三巨碗, 夜以小几陈竹间. 次日视之, 酒如故. 叹曰: “此公非但风雅, 兼亦狷介. 稍与相戏, 便涓滴不尝.” 幕客或曰: “鬼神但歆其气, 岂真能饮?” 先生慨然曰: “然则饮酒宜及未为鬼时, 勿将来徒歆其气.” 先生侄渔珊, 在福建学幕, 为余述之. 觉魏晋诸贤, 去人不远也.
(纪昀 - 阅微草堂笔记)
Phiên âm
YÊU
QUỶ ẨM TỬU
Phòng sư Tôn Đoan Nhân tiên sinh, văn chương yêm nhã, nhi tính thị tửu. Tuý hậu sở tác, dữ tỉnh thời vô dị. Quán các chư công, dĩ vi đấu tửu bách thiên chỉ á. Đốc học Vân Nam thời, nguyệt dạ độc ẩm trúc tùng hạ, hoảng hốt kiến nhất nhân chú thị hồ trản, trạng nhược đoá đi. Tâm trí quỷ vật, diệc bất khủng bố, đản dĩ thủ
án trản viết: “Kim nhật tửu vô đa, bất năng tương nhượng.” Kì nhân sắt súc nhi ẩn,
Tỉnh nhi hối chi viết: “Năng lai liệp tửu, định phi tục quỷ. Khẳng hướng ngã liệp
tửu, thị ngã diệc bất bạc. Nại hà cô kì tương phỏng ý?” Thị giai nhưỡng tam cự oản,
dạ dĩ tiểu kỉ trần trúc gian. Thứ nhật thị chi, tửu như cố. Thán viết: “Thử
công phi đản phong nhã, kiêm diệc quyên giới. Sảo dữ tương hí, tiện quyên trích
bất thưởng.” Mạc khách hoặc viết: “Quỷ thần đản hâm kì khí, khởi chân năng ẩm?”
Tiên sinh khái nhiên viết: “Nhiên tắc ẩm tửu nghi cập vị vi quỷ thời, vật tương
lai đồ hâm kì khí.” Tiên sinh điệt Ngư San, tại Phúc Kiến học mạc, vị dư thuật
chi. Giác Nguỵ Tấn chư hiền, khứ nhân bất viễn dã.
(Kỉ Vân – Duyệt
Vi Thảo Đường bút kí)
Dịch nghĩa
MỜI QUỶ UỐNG RƯỢU
Văn
chương của phòng sư (1) Tôn Đoan Nhân tiên sinh rất điển nhã, tính lại
rất thích rượu. Văn chương viết lúc say cũng chẳng khác gì viết lúc tỉnh. Các
Hàn lâm học sĩ đều xưng tiên sinh là tuý tiên xếp thứ hai với tài một đấu rượu
mà làm cả trăm bài thơ. Khi tiên sinh làm Đốc học ở Vân Nam
- Hôm nay rượu không được nhiều, nên không thể
nhường cho ông được.
Người
đó thu nhỏ người lại rồi không thấy nữa. Sau khi tiên sinh tỉnh rượu vô cùng hối
hận, nói rằng:
- Đến đây để được uống rượu, quyết không phải
là loại tục quỷ; muốn cùng uống rượu với mình, nhất định là không xem thường
mình, tại sao mình lại phụ thành ý đến thăm của người ta chứ?
Thế là
tiên sinh mua về 3 chén lớn rượu ngon, ban đêm bày trên án đặt giữa rừng trúc.
Ngày hôm sau ra xem, rượu vẫn như cũ không hề suy suyển giọt nào. Tiên sinh
than rằng:
- Vị tiên sinh này không chỉ phong nhã, mà còn
kiêu ngạo cô độc. Đùa với ông ta một chút, vậy mà một hớp cũng không uống.
Trong số
mạc khách có người nói rằng:
- Quỷ thần chẳng qua là chỉ hít mùi rượu thôi, há có thể uống được sao?
Khổng
tiên sinh cảm khái nói rằng:
- Có thể thấy, uống rượu là nên vào lúc chưa làm quỷ, chớ còn
đợi làm quỷ rồi, thì lúc đó chỉ có thể hít chút mùi rượu thôi.
Người
cháu gọi bằng chú của Khổng Đoan Nhân là Khổng Ngư San lúc làm mạc liêu (1)
tại học thự (3) Phúc Kiến kể lại với ta chuyện đó. Ta thấy danh sĩ
thời Nguỵ Tấn cách chúng ta không hề xa.
Chú của người
dịch
1- Phòng sư 房师: trong kì thi
Hương thi Hội phân ra các phòng để duyệt quyển thi, quyển thi của thí sinh phải
qua một phòng nào đó để khảo quan duyệt, sau đó dâng lên quan chủ khảo mới có thể lấy đậu. Phòng sư là
vị quan phụ trách duyệt quyển của một phòng, nhân đó mới có tên gọi như thế.
2- Mạc liêu 幕僚: thư kí hoặc
người giúp việc cho quan ở các nha thự.
3- Học thự 学署: nơi dạy học.
Kỉ Vân 纪昀 (1724 – 1805):
tự Hiểu Lam 晓岚, một tự khác là Xuân Phàm 春帆,
về già có hiệu là Thạch Vân 石云, đạo hiệu Quán Dịch
Đạo Nhân 观弈道人, người huyện Hiến 献
Trực Lệ 直隶 (nay là thành phố Thương Châu 沧州 Hà Bắc 河北).
Kỉ Vân là chính trị gia, văn học
gia đời Thanh, quan viên thời Càn Long 郓隆,
giữ qua các chức Tả đô ngự sử, Binh bộ Thượng thư, Lễ bộ Thượng thư, Hiệp biện
Đại học sĩ gia Thái tử Thái bảo, từng nhậm chức Tổng toản tu biên soạn bộ Tứ khố toàn thư 四库全书.
Kỉ Vân học rộng biết nhiều,
bác lãm quần thư, giỏi thơ cùng biền văn, đặc biệt sở trường về khảo chứng huấn
hỗ. Lúc trẻ tài hoa dồi dào, huyết khí phương cương, về già thế giới nội tâm của
ông ngày càng khép lại. Duyệt Vi Thảo Đường bút kí là sản vật của tâm cảnh đó.
Thơ văn của ông được môn nhân sưu tập, biên thành bộ Kỉ Văn Đạt Công di tập 纪文达公遗集.
Tháng 2 năm Gia Khánh 嘉庆 thứ 10 (năm 1805), Kỉ Vân bệnh và qua đời. Nhân 2 câu
trong “Gia Khánh đế ngự tứ bi văn” 嘉庆帝御赐碑文
Mẫn nhi hiếu học khả vi văn
Thụ chi dĩ chính vô bất đạt
敏而好学可为文
授之以政无不达
(Siêng năng ham học có thể làm văn
Giao cho chính sự không việc gì là không đạt)
nên khi mất, ông có tên thuỵ là Văn Đạt 文达.
Duyệt Vi Thảo Đường bút kí 阅为草堂笔记 : tổng cộng hơn 38 vạn chữ, 24 quyển, toàn sách chi
là 5 mục lớn, gồm:
- Loan Dương tiêu hạ lục 滦阳消夏录 6 quyển
- Như thị ngã văn 如是我闻 4 quyển
- Hoè Tây tạp chí 槐西杂志 4 quyển
- Cô vọng thính chi 姑妄听之 4 quyển
- Loan Dương tục lục 滦阳续录 6 quyển
biên soạn liên tục từ năm Càn Long thứ 54 (năm 1789) đến
năm Gia Khánh thứ 3 (năm 1798) mới hoàn thành. Năm Gia Khánh thứ 5 (1800) môn
nhân của ông là Thịnh Tài Ngạn 盛财彦 tập hợp san khắc ấn
hành.
Toàn
sách chủ yếu ghi chép những chuyện liên quan đến hồ li thần quỷ, mục đích ở chỗ khuyến thiện trừng ác. Tuy
không thiếu những giáo thuyết nhân quả báo ứng, nhưng thông qua miêu tả, đã phản
ánh được sự hủ bại và hắc ám của xã hội phong kiến.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 05/4/2019
Nguồn
DUYỆT VI THẢO ĐƯỜNG BÚT KÍ
阅为草堂笔记
(Thanh) Kỉ Vân 纪昀biên
soạn
Phương Hiểu 方晓 chú dịch
Vũ Hán . Sùng Văn thư cục xuất bản, 2007
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật