BÍ ẨN VỀ NGUYÊN NHÂN CÁI CHẾT CỦA QUANG
TỰ
Ngày 21
tháng 10 năm Quang Tự 光绪thứ 34 (ngày 14
tháng 11 năm 1908) cung đình triều Thanh tuyên bố hoàng đế Tải Điềm 载湉 “băng
vu Doanh Đài chi Hàm Nguyên điện” 崩于瀛台之涵元殿 (qua đời tại
điện Hàm Nguyên ở Doanh Đài). Ngày hôm sau, tức ngày 22 tháng 10, Từ Hi Thái Hậu
Na Lạp Thị 慈禧太后那拉氏 cũng “băng vu Trung Nam Hải chi Nghi Loan điện” 崩于中南海之仪鸾殿 (qua
đời tại điện Nghi Loan ở Trung Nam Hải) (Đức
Tông thực lục 德宗实录). Bà lão hơn 70 tuổi và vị hoàng đế tráng niên chỉ
trong vòng 24 tiếng đồng hồ đã nối nhau qua đời, hai sự kiện này quả thực đã
khiến mọi người khó tin. Do bởi Đế, Hậu trường kì bất hoà, vả lại Quang Tự trước
lúc mất luôn bị u cấm ở Doanh Đài 瀛台, nên không ngăn được
mọi người nảy sinh sự hoài nghi cực lớn về cái chết của ông. Nhìn từ bệnh án và
những ghi chép về bệnh tình của Quang Tự từ năm thứ 34, đương thời bệnh của
Quang Tự rất nặng, nhân đó thuyết vì bệnh mà mất là đáng tin (Thanh đại đế vương hậu phi truyện 清代帝王后妃传). Đỗ Chung
Tuấn 杜钟骏 trị
bệnh cho Quang Tự có viết quyển Đức Tông
thỉnh mạch kí 德宗请脉记, đối với bệnh tình của Quang Tự, cùng việc chẩn trị
cho đến bệnh trạng của Quang Tự trước phút lâm chung, đều ghi chép kĩ lưỡng,
cũng chứng minh Quang Tự Đế vì bệnh mà mất. Nhưng sách này nói rằng một ngày
trước lúc lâm chung chưa mời ngự y đến chẩn trị, sự thực, đương thời có 4 vị
danh y nhập cung chẩn bệnh, trong đó có cả Đỗ Chung Tuấn (xem Trung Quốc đệ nhất lịch sử đương án quán sở
tàng Quang Tự Đế mạch án 中国第一历史档案馆所藏光绪帝脉案). Điều này khiến người ta hoài nghi.
Thuyết
được lưu truyền rộng rãi là Quang Tự bị hại chết, nhưng ghi chép lại khác nhau.
Trong Thanh bại loại sao – Mê tín loại 清稗类钞 - 迷信类có nói, nhân vì Từ Hi Thái Hậu bệnh nặng, không muốn
chết trước hoàng đế, nên đã lệnh cho thái giám thân tín hại chết. Khuất Quế
Đình 屈桂庭 trong
Chẩn trị Quang Tự hoàng đế bí kí 诊治光绪皇帝秘记do ông
biên soạn có nói, hoàng đế đột nhiên đau bụng, lăn lộn trên giường, lớn tiếng
kêu gào, đó là điều mà trước đó không có chứng trạng. Sau đó liền nghe nói
hoàng đế giá băng. Ám thị hoàng đế bị chất độc phát tác mà chết.
Uẩn Dục
Đỉnh 恽毓鼎người mà tương đối thân cận với hoàng đế trong Sùng Lăng truyền tín lục 崇陵传信录 có nói, lúc Tây Thái Hậu bệnh nặng, có người nói,
Quang Tự nghe nói Thái hậu có bệnh, mặt lộ vẻ vui mừng. Thái Hậu giận, bảo rằng:
“Ta không thể chết trước nó được”. Thế là tăng thêm binh sĩ ở cấm môn, giám sát
người ra vào, giống như phát sinh sự cố bất thường. Bọn thái giám ra Đông Hoa
môn 东华门 gội
tóc, phao rằng hoàng đế đã giá băng. Trưa ngày hôm sau, trong cung truyền xuất
lệnh dụ Thuần Vương 醇王 làm giám quốc. Ngày 21 hoàng hậu thăm hoàng thượng mới
hay hoàng đế không biết tắt thở lúc nào.
Nữ sĩ Đức
Linh 德龄 từng
làm qua nữ quan trong cung, trong Doanh
Đài khấp huyết kí 瀛台泣血记 đoán rằng cái chết của Quang Tự là do Lí Liên Anh 李莲英 gây ra. Lí do là Lí Liên Anh sợ thái hậu sau khi mất,
hoàng đế sẽ tính sổ với mình, cho nên đã hạ độc hại chết Quang Tự. Phổ Nghi 溥仪trong Ngã đích
tiền bán sinh 我的前半生 có
nhắc đến, có một lão thái giám tên Lí Trường An 李长安
nói rằng, một ngày trước lúc Quang Tự lâm chung hãy còn khoẻ, chỉ do vì uống
thuốc mà chết. Vế sau mới biết thuốc đó là do Viên Thế Khải 袁世凯 sai người mang đến.
Còn có
một thuyết nữa, nói rằng Quang Tự bị chết bởi đói.
Cốc Hư 谷虚 trong
Thanh cung toả kí 清宫琐记có nói về tình
hình Quang Tự “tân thiên” 宾天 (uyển ngữ, chỉ
hoàng đế qua đời) do thái y Chu Cảnh
Liêm 周景濂thuật lại. Theo lời kể, hoàng đế vốn không có bệnh gì,
thuốc dùng bình thường đều là loại bình hoà dược tễ. Mấy ngày trước khi Quang Tự
mất, trong số thái y chăm sóc bệnh đã chết mất 2 vị, những người còn lại mỗi
ngày chỉ được
cung cấp rất ít thức ăn. Sáng sớm ngày Quang Tự “tân thiên”, nội giám triệu
thái y vào, chỉ thấy hoàng đế nằm bên giường phía đông, lấy tay vẫy thái y đến,
trừng mắt chỉ vào miệng ba bốn lần. Lúc ấy nội giám chỉ có một người, đồ vật trong cung đều bị lấy sạch,
chỉ còn chiếc đỉnh ngọc. Chu thái y biết hoàng
đế muốn ăn, nhưng lại không biết kiếm ở đâu, bản thân mình cũng đã 2 ngày chưa
ăn thứ gì. Một lát sau, Thuần Thân Vương 醇亲王 đến hỏi bệnh trạng
hoàng đế. Chu thái y nói rằng “đương thị giá
băng” 当是驾崩 (đương
là lúc giá băng). Thuần Thân Vương dùng kính để gần miệng hoàng đế, thấy không
có hơi thở, liền rời khỏi, đi báo với hoàng hậu. Hoàng hậu vội chạy đến, ngay
sau đó tuyên bố hoàng đế giá băng.
Quang Tự
từ nhỏ đã ở dưới sự dâm uy của Từ Hi, sau khi trưởng thành muốn biến pháp để
làm cho nước mạnh nhưng gặp phải thất bại, bị giam cầm ở Doanh Đài, đau khổ suốt
cả một đời. Đến cái chết cũng không minh bạch, quả thực khiến mọi người nắm chặt
hai tay mà than thở.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 04/12/2018
Nguyên tác Trung văn
QUANG TỰ TỬ NHÂN CHI MÊ
光绪死因之谜
Trong quyển
TRUNG QUỐC VỊ GIẢI CHI MÊ
中国未解之谜
Chủ biên: Tôn Thiệu Vũ 孙绍武
Hô Hoà Hạo Đặc: Viễn phương xuất bản xã, 2009.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật