Ỷ MÔN Ỷ LƯ
倚门倚闾
Lư 闾: cổng lớn của làng thời cổ. Ỷ môn ỷ lư chỉ cha mẹ hoặc
bậc trưởng bối nhớ và mong ngóng con.
Điển xuất
từ Chiến quốc sách – Tề sách lục 战国策 - 齐策六:
Thời
Chiến Quốc, Vương Tôn Giả 王孙贾làm thị thần cho Tề
Mẫn Vương 齐闵王. Tề Mẫn Vương bị phản tướng giết chết. Vương Tôn Giả
không biết việc này, trong triều không thấy Tề Mẫn Vương liền về nhà. Bà mẹ nói
với Vương Tôn Giả:
- Con thường ngày lên triều, sớm đi tối về, mẹ
tựa cửa trông ngóng con; con chiều tối đi mà không về, thì mẹ tựa cổng làng mà
trông ngóng con. Hiện con đang theo hầu quân vương, nay không biết tung tích
quân vương ở đâu, sao con lại quay về đây?
Chú của người
dịch
王孙贾年十五, 事闵王. 王出走, 失王之处. 其母曰: “女朝出而晚来, 则吾倚门而望; 女暮出而不还, 则吾倚闾而望. 女今事王, 王出走, 女不知其处, 女尚何归?” 王孙贾乃入市中, 曰: “淖齿乱齐国, 杀闵王, 欲与我诛者, 袒右!” 市人从者四百人, 与之诛淖齿, 剌而杀之.
(战国策 - 齐策六)
Vương Tôn Giả niên thập ngũ, sự Mẫn Vương.
Vương xuất tẩu, thất vương chi xứ. Kì mẫu viết: “Nhữ triêu xuất nhi vãn lai, tắc
ngô ỷ môn nhi vọng; nhữ mộ xuất nhi bất hoàn, tắc ngô ỷ lư nhi vọng. Kim nhữ sự
vương, vương xuất tẩu, nhữ bất tri kì xứ, nhữ thượng hà quy?” Vương Tôn Giả nãi
nhập thị trung, viết: “Trác Xỉ loạn Tề quốc, sát Mẫn Vương, dục dữ ngã tru giả,
đản hữu!” Thị nhân tùng giả tứ bách nhân, dữ chi tru Trác Xỉ, thích nhi sát
chi.
(Chiến quốc sách – Tề sách lục)
Vương
Tôn Giả 15 tuổi, theo hầu Mẫn Vương. Lúc bấy giờ, nước Yên đánh vào quốc đô, Mẫn
Vương tháo chạy, không biết chạy đi đâu. Mẹ Vương Tôn Giả nói với Vương Tôn Giả
rằng: “Con sáng sớm đi chiều về, thì mẹ tựa cửa trông ngóng con; đợi đến chiều
tối mà con chưa về, thì mẹ ra tựa cổng làng trông ngóng con. Nay con theo hầu đại vương, đại vương bỏ chạy
mà con không biết đại vương chạy đi đâu, sao con còn về đây làm gì?” Thế là Vương Tôn Giả bèn vào chợ, nói rằng:
“Trác Xỉ làm loạn nước Tề, giết Mẫn Vương, ai muốn cùng ta giết hắn, hãy xắn
tay áo bên phải!” Người trong chợ theo có đến 400 người, cùng Vương Tôn Giả giết
chết Trác Xỉ.
(Nguồn Quốc ngữ . Chiến quốc sách 国语 . 战国策, Lí Duy Kì 李维琦điểm hiệu, Nhạc Lộc
thư xã, 2006.)
Trác Xỉ 淖齿 (? – năm 283
trước công nguyên): còn được viết là 卓齿 (Trác xỉ), 踔齿 (Trác xỉ) 悼齿 (Điệu Xỉ), tướng nước Sở thời Chiến Quốc. Sở Khoảnh
Tương Vương 楚顷襄王năm thứ 15 (năm 284 trước công nguyên), tướng nước Yên
là Nhạc Nghị 乐毅đánh đô thành nước Tề là Lâm Tri 临淄, Tề Mẫn Vương tháo chạy. Sở Khoảnh Tương Vương sai
Trác Xỉ dẫn quân cứu Tề, được Tề Mẫn Vương nhậm dụng làm tướng. Sau Trác Xỉ giết
Mẫn Vương, muốn cùng nước Yên phân chia đất Tề. Cuối cùng Trác Xỉ bị Vương Tôn
Giả giết chết.
Chữ 淖: Theo Từ điển Hán Việt văn ngôn dẫn chứng của
Nguyễn Tôn Nhan, chữ 淖 ngoài âm “náo” với 3
nét nghĩa: bùn đất, hoà hợp, đông đảo ra, với họ người thì đọc âm là “trác”.
Huỳnh Chương
Hưng
Quy Nhơn 15/01/2018
Nguồn
THƯỜNG DỤNG ĐIỂN CỔ
常用典故
Biên soạn: Tôn Lập Quần 孙立群,
Lí Ái Trân 李爱珍
Thượng Hải đại học xuất bản xã, 2005
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật