TAM GIA PHÂN TẤN
(kì 1)
周威烈王二十三年 (戊寅, 公元前 403 年) (1)
初命晋大夫魏斯, 赵籍, 韩虔为诸侯 (2)
今晋大夫暴蔑其君, 剖分晋国, 天子既不能讨, 又宠秩之, 使列于诸侯, 是区区之名分复不能守而并弃之也. 先王之礼于斯尽矣!
或者以为当是之时, 周室微弱, 三晋强盛, 虽欲勿许, 其可得乎! 是大不然. 夫三晋虽强, 苟不顾天下之诛而犯义侵礼, 则不请于天子而自立矣. 不请于天子而自立, 则为悖逆之臣, 天下苟有桓, 文之君, 必奉礼义而征之. 今请于天子而天子许之, 是受天子之命而为诸侯也, 谁得而讨之! 故三晋之列于诸侯, 非三晋之坏礼 (3), 乃天子自坏之也.
Phiên âm
Sơ mệnh Tấn đại phu Nguỵ Tư, Triệu Tịch,
Hàn Kiền vi chư hầu (2)
Kim Tấn đại phu bạo miệt kì quân, phẫu
phân Tấn quốc, thiên tử kí bất năng thảo, hựu sủng trật chi, sử liệt vu chư hầu,
thị khu khu chi danh phận phục bất năng thủ nhi tịnh khí chi dã. Tiên vương chi
lễ vu tư tận hĩ!
Hoặc giả dĩ vi đương thị chi thời, Chu
thất vi nhược, tam Tấn cường thịnh, tuy dục vật hứa, kì khả đắc hồ! thị đại bất
nhiên. Phù tam Tấn tuy cường, cẩu bất cố thiên hạ chi tru nhi phạm nghĩa xâm lễ,
tắc bất thỉnh vu thiên tử nhi tự lập hĩ. Bất thỉnh vu thiên tử nhi tự lập, tắc
vi bột nghịch chi thần, thiên hạ cẩu hữu Hoàn, Văn chi quân, tất phụng lễ nghĩa
nhi chinh chi. Kim thỉnh vu thiên tử nhi thiên tử hứa chi, thị thụ thiên tử chi
mệnh nhi vi chư hầu dã, thuỳ đắc nhi thảo chi! Cố tam Tấn chi liệt vu chư hầu,
phi tam Tấn chi hoại lễ (3), nãi thiên tử tự hoại chi dã.
Chú thích
1- Chu Uy Liệt
Vương 周威烈王: cũng gọi là Chu Uy Vương, tên Ngọ 午,
con của Chu Khảo Vương 周考王, tại vị từ năm 425
đến năm 402 trước công nguyên.
2- Tổ tiên của Nguỵ cùng tính với nhà Chu , con cháu đời sau được phong ở đất Nguỵ, đến đời Nguỵ
Thư 魏舒, bắt đầu làm chính khanh ở nước Tấn, trải qua 3 đời
truyền đến Nguỵ Tư 魏斯.
Tổ tiên
của Triệu là Tạo Phụ Hậu 造父后, đến đời Triệu Thuẫn
赵盾 bắt đầu làm chính khanh ở nước Tấn.
Tổ tiên
của Hàn xuất phát từ Chu Vũ Vương 周武王, đến đời Hàn Kiền 韩虔là 6 đời làm chính khanh ở nước Tấn.
Ba nhà
Nguỵ, Triệu, Hàn mấy đời vừa là đại phu
lại là bồi thần của nhà Chu . Triều Chu đã suy
bại, một đại quốc xưng bá – quốc quân nước Tấn
làm minh chủ, ứng “dĩ tôn vương thất”, cho nên triều Chu phong quốc quân
nước Tấn làm tước Bá 伯. Nguỵ Tư, Triệu Tịch,
Hàn Kì 3 vị khanh này chia 3 nước Tấn, theo vương pháp triều Chu là đáng bị tru
sát. Nhưng lúc bấy giờ, Chu Uy Liệt Vương không những không tru sát họ mà còn
phân phong 3 nhà làm chư hầu, khuyến khích khen thưởng phạm gian loạn thần. Cho
nên, Hồ Tam Tỉnh 胡三省 khi chú thích đã nói:
Thông giám bắt đầu từ đây, là để cẩn trọng
danh phận vậy ư!
3- Hoại 坏: huỷ, tự huỷ
Dịch nghĩa
Chu Uy
Liệt Vương năm thứ 23 (Mậu Dần, năm 403 trước công nguyên)
Chu Uy
Liệt Vương Cơ Ngọ lần đầu tiên phân phong đại phu nước Tấn là Nguỵ Tư, Triệu Tịch
và Hàn Kiền làm quốc quân chư hầu.
Lúc bấy
giờ, 3 vị đại phu của nước Tấn coi thường quốc quân, qua phân nước Tấn. Chu Vương
là thiên tử không những không phái binh chinh phạt, mà còn gia phong tứ tước
cho họ, khiến họ được liệt vào hàng quốc quân chư hầu. Kết quả làm như vậy đã dẫn
đến vương triều Chu một chút danh phận cũng
không giữ được, toàn bộ đã mất hết. Lế giáo mà tiên vương triều Chu lập ra đến lúc này coi như đã chấm dứt.
Có người
cho rằng đương thời Chu vương thất đã suy vi, còn 3 nhà của nước Tấn cường thịnh
lên, Chu Vương không muốn thừa nhận họ, có thể được chăng! Cách nói này hoàn
toàn sai. Ba nhà của nước Tấn tuy mạnh, nhưng nếu họ không tính đến sự chỉ
trích của thiên hạ công nhiên xâm phạm lễ nghĩa, thì sẽ không đến thỉnh cầu Chu
thiên tử phê chuẩn, mà tự lập làm quân. Không hướng đến thiên tử thỉnh cầu mà tự lập làm quân đó là bề tôi phản nghịch.
Thiên hạ nếu như có chư hầu hiền đức như Tề Hoàn Công, Tấn Văn Công, nhất định
tôn phụng lễ nghi triều Chu sẽ tiến hành chinh
phạt họ. Hiện tại 3 nhà của nước Tấn hướng đến thiên tử thỉnh phong, thiên tử lại
phê chuẩn, chính là họ phụng mệnh thiên tử mà trở thành chư hầu, ai có thể thảo
phạt họ được! 3 nhà đại phu nước Tấn tiếm vị trở thành chư hầu, không phải 3
nhà đó phá hoại lễ giáo, mà là Chu thiên tử tự mình huỷ hoại lễ giáo của triều
Chu vậy.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 31/7/2016
Nguồn
TƯ TRỊ THÔNG GIÁM
资治通鉴
Bắc Tống . Tư Mã Quang 司马光
Chủ biên: Nhậm Tư Vũ 任思武
Bắc Kinh . Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật