LÃO TỬ
Lời dẫn
Lão Tử 老子tính Lí
李, danh Nhĩ 耳, tự Đam 聃, người
Khúc Nhân Lí 曲仁里, làng Lệ 厉huyện Khổ 苦 nước Sở (nay là phía đông Lộc Ấp
鹿邑tỉnh Hà Nam 河南), năm sinh năm mất không thể tra khảo. Lão Tử là tư tưởng
gia kiệt xuất của Trung Quốc, người sáng lập Đạo gia. Ông từng làm qua Sử quan
vương triều Chu, học thức uyên bác. Trứ tác phản ánh tư tưởng Lão Tử là bộ “Lão
Tử” 老子, cũng gọi là “Đạo Đức Kinh” 道德經. Toàn sách tổng cộng 81 chương, hơn 5000 chữ. Tư tưởng
cơ bản của bộ “Lão Tử” là hệ thống chủ nghĩa duy tâm khách quan, nhưng cũng bao
hàm biện chứng pháp tự phát và thành phần tư tưởng chủ nghĩa duy vật chất phác,
có ảnh hưởng cực lớn đối với hậu thế. Không chỉ như thế, bộ sách này về tư tưởng
sâu sắc, tưởng tượng phong phú, ví dụ sinh động, ngôn ngữ tinh luyện đã chiếm một
vị trí quan trọng trong lịch sử văn học Trung Quốc. Một số câu trở thành danh
ngôn lưu truyền đến nay. Như:
-Kê khuyển chi thanh tương văn, dân chí tử bất tương vãng
lai.
-鸡犬之声相闻, 民至死不相往来
-Dân bất uý tử, nại hà dĩ tử cụ chi.
-民不畏死, 奈何以死惧之
-Hoạ hề phúc sở ỷ, phúc hề hoạ sở phục.
-祸兮福所倚, 福兮祸所伏
-Hợp bão chi mộc, sinh vu hào mạt; cửu tằng chi đài khởi
vu luỹ thổ; thiên lí chi hành, khởi vu túc hạ.
-合抱之木, 生于毫末; 九层之台, 起于累土; 千里之行, 始于足下
Năm 1973 trong ngôi mộ số 3 đời Hán ở Mã Vương Đôi 马王堆 đã phát hiện được bạch thư “Lão Tử” 老子, đây là bản “Lão Tử” sớm nhất được tìm thấy.
Lão Tử 老子, người
Khúc Nhân Lí 曲仁里, làng Lệ 厉, huyện Khổ 苦nước Sở,
tính Lí 李, danh Nhĩ 耳, tự Đam 聃, là vị
sử quan quản lí tàng thư của triều Chu.
Khổng Tử 孔子đến
Chu, hướng đến Lão Tử thỉnh giáo về “lễ” 礼. Lão Tử
nói rằng:
-Lễ mà ông nói, người giảng cùng xương
cốt của họ đã mục nát rồi, cái mà còn lưu lại chỉ là ngôn luận của họ mà thôi.
Hơn nữa quân tử gặp được minh chủ thì ngồi xe đội mũ, không gặp thời thì như cỏ
bồng theo gió mà di chuyển, phiêu bạt lưu li. Ta nghe nói, người giỏi buôn bán,
họ giấu kĩ đồ vật quý báu không cho hiển lộ; kẻ đức cao vọng trọng, dung mạo
như thì người ngờ nghệch khiêm tốn. Bỏ đi cái khí kiêu ngạo và dục vọng quá nhiều
trên người ông, chớ có làm ra vẻ thần thái và thoả mãn. Những điều đó đối với ông
đều không có ích gì. Những gì mà tôi có thể nói cho ông biết, chỉ có như thế mà
thôi.
Khổng Tử quay về, nói với đệ tử rằng:
-Chim, ta biết nó có thể bay; cá,
ta biết nó có thể bơi lội; thú, ta biết nó có thể chạy. Đối với thú chạy, có thể
giăng lưới mà bắt, đối với cá bơi, có thể dùng lưỡi câu mà câu lấy; đối với
chim bay có thể dùng cung tên mà bắn. Còn như rồng, ta không cách nào hiểu rõ được,
nó cưỡi gió mà đi, bay thẳng lên mây trên cao. Ta hôm nay gặp được Lão Tử, thấy
ông ấy giống như con rồng vậy.
Lão Tử nghiên cứu đạo đức, học vấn của
ông truy cầu tự ẩn vô danh. Ông ở lâu với nhà Chu, thấy Chu vương thất suy yếu,
bèn rời đi, đi đến Hàm Cốc quan 函谷关, quan lệnh Doãn Hỉ 尹喜nói rằng:
-Ngài sắp đi ẩn cư, hi vọng ngài vì tôi mà miễn cưỡng
trứ thuật một bộ sách.
Thế là Lão Tử viết ra thượng thiên hạ
thiên, bộ trứ tác hơn 5000 chữ, xiển thuật đạo và đức có liên quan, sau đó rời đi,
không biết cuối cùng ông mất ở đâu.
Có người nói, Lão Lai Tử 老莱子cũng là người nước Sở, viết 5 thiên sách, trình bày công dụng
của Đạo gia, đồng thời với Khổng Tử.
Đại khái Lão Tử sống đến hơn 160 tuổi.
cũng có người nói ông sống đến hơn 200 tuổi, nhân vì ông tu hành đạo thuật mà có
thể dường sinh trường thọ.
Sau khi Khổng Tử mất 129 năm, sử thư
ghi chép Thái sử Đàm triều Chu bái kiến
Tần Hiến Công, nói rằng:
Lúc ban đầu, Tần và Chu hợp rồi li, li
được 500 năm rồi lại hợp, sau khi hợp được 70 năm thì có bá vương xuất hiện.
Có người nói, Thái sử Đam 儋chính là
Lão Tử, có người lại cho là không phải. Người trên đời không biết thuyết nào là
chính xác. Tóm lại, Lão Tử là vị quân tử cao ẩn không ra làm quan.
Con của Lão Tử tên Tông 宗, Tông
từng là Đại tướng nước Nguỵ, đất phong tại Đoạn Can 段干. Con của
Tông tên Chú 注; con của Chú tên Cung 宮; huyền
tôn của Cung tên Giả 假, từng làm quan thời Hiếu Văn Đế
孝文帝triều Hán; con của Giả tên Giải 解, đảm
nhậm chức Thái phó cho Giao Tây Vương Lưu Ngang 胶西王刘卬, nhân đó
định cư ở đất Tề.
Người học Lão Tử trên đời, áp chế Nho
học, Nho học cũng áp chế cái học Lão Tử. “Đạo bất đồng bất tương vi mưu” 道吥同不相为谋, lẽ nào là nói đến tình hình này? Lí Nhĩ 李耳chủ trương thanh tĩnh tự hoá, vô vi nhi trị.
(Tuyển tự “Sử kí” 史记quyển 63)
Tề Khắc Sâm 齐克琛
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 20/8/2024
Nguồn
TRUNG QUỐC LỊCH ĐẠI VĂN HỌC GIA
TRUYỆN
中国历代文学家传
Biên dịch: Tề Khắc Sâm 齐克琛, Cảnh Thanh Hành 耿清珩
Quốc tế Văn hoá xuất bản công
ti