NGƯỜI NƯỚC KHỈ LO TRỜI SẬP
Theo Xung hư chí đức chân kinh 冲虚至德真经
Nước Khỉ
杞 (1) có người nhân vì lo trời sập, đất sẽ sụp xuống, thân
mình không có chỗ yên ổn, đến nỗi cả ngày ăn không được, ngủ không được. Lại có
người vì người nọ mà lo lắng, thế là đi đến để giảng giải cho anh ta, nói với
anh ta rằng:
- Trời là do khí tụ lại mà thành, trong trời đất
không có nơi nào là không có khí. Các hoạt động của con người như co duỗi thở
ra hít vào đều tiến hành trong khoảng trời, sao lại lo trời sẽ sập vậy?
Người nọ
đáp rằng;
- Nếu trời quả là do khí tích tụ lại, thế thì
mặt trời mặt trăng các vì sao cũng sẽ không rớt xuống sao?
Người
giảng giải nói rằng:
- Mặt trời mặt trăng và các vì sao vẫn là do
khí tích tụ lại mà thành, chẳng qua là trong khí có một thứ rất sáng, cho dù có
rớt xuống, cũng sẽ không làm tổn thương đến con người.
Người nọ
lại nói:
- Thế đất sụp xuống thì làm thế nào?
Người
giảng giải nói rằng:
- Đất là do đất đá tích tụ lại mà thành, đất
đá lấp đầy những chỗ trống trong bốn phương tám hướng, trên đất không có chỗ
nào là không có đất đá, con người bước đi, chạy nhảy, cả ngày đều hoạt động
trên đất, không có lí do gì để lo đất sụp.
Người
nước Khỉ nghe qua những lời như thế, trong tư tưởng như vất bỏ được vật nặng,
vô cùng vui mừng. Người giảng giải cũng như trút được gánh nặng, cũng vô cùng
vui mừng.
Trường
Lư Tử 长庐子sau khi nghe chuyện ấy, chê cười bọn họ, nói rằng:
- Cầu vồng, ráng trời, gió mưa, bốn mùa, những
loại đó đều do khí tích tụ mà hình thành. Núi non, sông biển, kim loại, đá, lửa,
… những vật đó đều là vật thể hữu hình tích tụ là mà hình thành. Đã biết trời
là sự tích tụ của thể khí, biết đất là sự tích tụ của đất đá, sao lại nói chúng
sẽ không bị huỷ hoại? Đã biết trời đất là vật thể rất nhỏ trong vũ trụ, lại là
vật thể lớn nhất trong vạn vật hữu hình, trời đất khó mà tiêu vong, khó mà cùng
tận, đó là tất nhiên. Con người khó mà suy đoán chúng, khó mà nhận thức chúng,
đó cũng là tất nhiên. Người mà lo trời sập đất sụp quả là lo rất xa; nói trời đất
vĩnh viễn không sụp đổ, cũng chưa hẳn là chính xác. Trời đất đã không thể không
sụp đổ, thế thì sẽ có một ngày sẽ xảy ra. Nếu quả thực gặp phải ngày trời sập đất
sụp, sao lại khiến con người không lo chứ?
Liệt Tử
列子sau khi nghe, cười bảo rằng:
- Nói trời đất sẽ sụp đổ, là hoang đường; nói trời đất không bao giờ sụp đổ, cũng là hoang đường. Trời đất không bao giờ sụp đổ, là sự việc mà chúng ta không thể nào biết được. Đã là như thế thì trời đất sụp đổ hay không sụp đổ là như nhau. Cho nên, khi con người còn sống, không biết sự việc sau khi chết đi; sau khi chết không biết tình hình khi còn sống. Vị lai không biết sự việc của quá khứ, quá khứ không biết sự tình của vị lai. Thế thì, trời đất có sụp đổ hay không, chúng ta hà tất phải lo lắng trong lòng?
Chú của người dịch
1- Về âm đọc của chữ 杞
Khang Hi tự điển ghi 康熙字典 có nói:
Chữ 杞 có mấy
bính âm sau: qǐ,
sì, hài
Với bính âm qǐ:
Đường vận 唐韻, Vận Hội 韻會, Chính vận 正韻 phiên
thiết là KHƯ LÍ 墟里.
Tập vận 集韻 phiên
thiết là KHẨU KỈ 口己.
Đều có âm là 起 (khỉ).
Thuyết văn 說文 giải
thích là một loại thực vật, tức cây “câu khỉ” 枸杞.
Ngoài
ra còn là tên nước, đời sau của nhà Hạ.
Cũng là
một họ, lấy nước làm họ.
- Với bính âm sì
Tập vận 集韻 phiên
thiết là TƯỢNG XỈ 象齒. âm “tỉ”, một loại nông cụ, đồng với chữ 㭒 (tỉ).
- Với bính âm là hài
Loại thiên 類篇phiên thiết là HẠ KHẢI 下楷,
âm 駭 (hãi), tức cái mai cái thuổng
(Hán
ngữ đại từ điển xuất bản xã, 2003, trang 458)
Theo https://www.kmw.com/cidian/mkskcj.html,
thành ngữ 杞人忧天 bính
âm là qǐ rén yōu tiān.
Như vậy chữ 杞 chính âm là “khỉ”, ta quen đọc là “kỉ”.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 20/12/2022
Nguyên tác Trung văn
KHỈ NHÂN ƯU THIÊN
杞人忧天
Trong quyển
ĐẠO KINH CỐ SỰ
道经故事
Biên soạn: Dương Ngọc Huy 杨玉辉
Tứ Xuyên văn nghệ xuất bản xã,
2002