TRƯỜNG BÌNH
CHI CHIẾN
(kì 4)
秦王闻适已为赵将, 乃阴使武安君为上将军而王齕为裨将, 令军中: “有敢泄武安君将者斩!” 赵适至军, 悉更约束, 易置军吏, 出兵击秦师. 武安君佯败而走, 张二奇兵以劫之. 赵适乘胜追造秦壁, 壁坚拒不得入; 奇兵二万五千人绝赵军之后, 又五千骑绝赵壁间. 赵军分而为二, 粮道绝. 武安君出轻兵击之, 赵战不利, 因筑壁坚守以待救至. 秦王闻赵食道绝, 自如河内发民年十五以上悉诣长平 (1), 遮绝赵救兵及粮食. 齐人, 楚人救赵. 赵人乏食, 请粟于齐 (2), 齐王弗许. 周子曰: “夫赵之于齐, 楚, 扞蔽也, 犹齿之有唇也, 唇亡则齿寒; 今日亡赵, 明日患及齐, 楚矣. 救赵之务, 宜若奉漏瓮沃焦釜然 (3). 且救赵, 高义也; 却秦师, 显名也; 义救亡国, 威却强秦. 不务为此而爱粟, 为国计者过矣!” 齐王弗听.
Phiên âm
Tần Vương văn Quát dĩ
vi Triệu Tướng, nãi âm sử Vũ An Quân vi Thượng tướng quân nhi Vương Hột vi tì
tướng, lệnh quân trung: “Hữu cảm tiết Vũ An Quân Tướng giả trảm!” Triệu Quát
chí quân, tất canh ước thúc, dịch trí quân lại, xuất binh kích Tần sư. Vũ An
Quân dương bại nhi tẩu, Trương nhị kì binh dĩ kiếp chi. Triệu Quát thừa thắng
truy tháo Tần bích, bích kiên cự bất đắc nhập; kì binh nhị vạn ngũ thiên nhân
tuyệt Triệu quân chi hậu, hựu ngũ thiên kị tuyệt Triệu bích gian. Triệu quân
phân nhi vi nhị, lương đạo tuyệt. Vũ An Quân xuất khinh binh kích chi, Triệu
chiến bất lợi, nhân trúc bích kiên thủ dĩ đãi cứu chí. Tần Vương văn Triệu thực
đạo tuyệt, tự như Hà Nội phát dân niên thập ngũ dĩ thượng tất nghệ Trường Bình (1),
già tuyệt Triệu cứu binh cập lương thực. Tề nhân, Sở nhân cứu Triệu. Triệu nhân
phạp thực, thỉnh túc vu Tề (2), Tề Vương phất hứa.
Chú thích
1- Nghệ 诣: đến
2- Túc 粟: tiểu mễ 小米, Trung Quốc thời cổ gọi là “tắc” 稷 hoặc
“túc” 粟. Ở đây chỉ quân lương.
3- Ung 瓮: đồ dùng để đựng được làm bằng đất, miệng nhỏ bụng lớn.
Dịch nghĩa
Tần Vương nghe nói Triệu Vương nhậm dụng Triệu Quát làm Đại tướng, bèn ngầm sai Vũ An Quân Bạch Khởi làm Thượng tướng quân, đổi Vương Hột làm Phó tướng, hạ lệnh trong quân rằng: “Người nào dám tiết lộ tin Vũ An Quân làm Thượng tướng quân thì chém.” Triệu Quát đến trong quân, phế bỏ toàn bộ những quy định đã có từ trước, thay đổi quân quan, hạ lệnh xuất binh tấn công quân Tần. Vũ An Quân giả vờ thua bỏ chạy, hai đội kì binh đã bố trí trước đó chuẩn bị chặn đánh. Triệu Quát không biết kế này, thừa thắng truy kích đến doanh luỹ quân Tần, doanh luỹ quân Tần kiên thủ nên quân Triệu không có cách gì công phá. Lúc này, một đội kì binh hai vạn năm nghìn người của quân Tần đã cắt đứt con đường phía sau của quân Triệu, một đội kị binh khác năm nghìn người chặt đứt con đường quân Triệu trở về doanh luỹ. Quân Triệu bị chia làm hai, đường vận chuyển lương thảo cũng bị cắt đứt. Vũ An Quân hạ lệnh đội khinh binh tinh nhuệ tiến lên tập kích quân Triệu, quân Triệu bất lợi, đành phải xây dựng doanh luỹ để đợi viện binh. Tần Vương nghe nói đường vận chuyển lương thảo của quân Triệu đã bị cắt đứt, bèn đích thân đến Hà Nội trưng phát thanh niên từ 15 tuổi trở lên điều toàn bộ đến Trường Bình, ngăn chặn việc cứu tế viện binh cùng lương thảo của quân Triệu. Có một số người Tề, người Sở tăng viện cho Triệu. Quân Triệu thiếu lương thảo, hướng đến nước Tề xin cứu trợ, Tề Vương không đồng ý. Chu Tử nói rằng: “Nước Triệu đối với nước Tề nước Sở mà nói, là bức bình phong, giống như phía ngoài răng có môi vậy, môi hở thì răng lạnh. Nước Triệu một khi bị diệt vong, ngày sau tai hoạ sẽ giáng xuống đầu nước Tề nước Sở. Vì thế, việc cứu Triệu giống như bưng chiếc vò thủng rưới nước xuống nồi bị cháy, không thể chậm trễ phút nào. Vả lại cứu Triệu là biểu hiện nghĩa cả, đẩy lui nước Tần là hiển thị uy danh; được cái nghĩa cứu giúp nước bị mất, được cái uy đẩy lui cường Tần. Trước mắt không nghĩ đến việc dốc toàn lực để cứu Triệu mà lại đi tiếc lương thực, như vậy kế sách mưu tính cho quốc gia quả thực là sai lầm!” Tề Vương không nghe.
Huỳnh Chương Hưng
Quy
Nhơn 14/01/2021
Nguồn
TƯ TRỊ THÔNG GIÁM
资治通鉴
Bắc Tống . Tư Mã Quang 司马光
Chủ biên: Nhậm Tư Vũ 任思武
Bắc Kinh . Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013