GIÁ NÀY DẪU ĐÚC NHÀ VÀNG CŨNG NÊN (1902)
Nhà
vàng: chữ Hán là “kim ốc” 金屋
Trong Hán Vũ cố sự 汉武故事có thuật lại câu chuyện Hán Vũ Đế 汉武帝 với
A Kiều 阿娇lúc thanh mai trúc mã.
Hán Vũ Đế Lưu Triệt 刘彻 được
lập làm Giao Đông Vương 胶东王 từ năm lên 4 tuổi. Có một lần, Trưởng công chúa Quán
Đào 馆陶 bế Lưu Triệt ngồi trên vế, hỏi rằng:
- Sau
này cháu muốn lấy vợ không?
Lưu Triệt đáp rằng:
- Muốn
chứ
Trưởng công chúa chỉ đám thị nữ mấy
trăm người, Lưu Triệt đều không thích. Cuối cùng Trưởng công chúa chỉ vào con
gái mình là A Kiều, hỏi rằng:
- A
Kiều thì thế nào?
Lưu Triệt cười đáp rằng:
- Nếu
lấy được A Kiều làm vợ, sẽ làm nhà vàng cho nàng ở.
(Nhược đắc A Kiều tác phụ, đương tác
kim ốc trữ chi dã).
若得阿娇作妇, 当作金屋贮之也
Trưởng công chúa vui mừng, mấy lần thỉnh
cầu Cảnh Đế 景帝, cuối cùng hôn sự được định.
https://baike.baidu.com/item/%E6%B1%89%E6%AD%A6%E6%95%85%E4%BA%8B
Ví chăng có số giàu sang
Giá này dẫu đúc nhà vàng cũng nên
(“Truyện
Kiều” 1901 – 1902)
Đúc nhà vàng: Hán Vũ Đế khi còn nhỏ, từng nói về nàng Ả Kiều: Nếu
lấy được Ả Kiều làm vợ thì làm nhà vàng cho nàng ở, sau Ả Kiều làm hoàng hậu.
(Đào
Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân
Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, ghi rằng:
Hán
thư: Vũ Đế thiếu thời viết: Như đắc ả Kiều đương dĩ kim ốc trữ chi.
漢書:
武帝少時曰: 如得婀嬌當以金屋貯之
(Sách Hán: Vua Vũ Đế lúc bé nói: Như lấy
được người con gái ấy thì làm nhà vàng cho ở)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Xét: Nguồn gốc điển cố “Kim ốc tàng Kiều” 金屋藏娇trong chính sử không thấy chép, mà là ở quyển tiểu thuyết chí quái Hán Vũ
cố sự汉武故事 .Hán Vũ cố sự汉武故事còn có tên là Hán Vũ Đế cố sự 汉武帝故事, 1 quyển, là
tiểu thuyết chí quái loại tạp truyện, không rõ tác giả, niên đại thành sách
không sớm hơn thời Nguỵ Tấn. Trong các điển tịch từ thời Hán đến thời Nguỵ Tấn
không thấy xuất hiện thành ngữ “Kim ốc tàng Kiều”, và cũng trong thời gian đó,
thành ngữ này vẫn chưa có kết cấu cố định. Thời Nam Bắc triều đến Tuỳ Đường ngũ
đại, trong các tác phẩm văn học chỉ thấy “Kim ốc trữ Kiều” 金屋贮娇.
https://baike.baidu.com/item/%E9%87%91%E5%B1%8B%E8%97%8F%E5%A8%87/81301
Trong “Tư liệu Truyện
Kiều - Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn
Tài Cẩn phiên Nôm, câu 1901 là:
Ví SINH có số giàu sang
(Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 13/10/2020