Dịch thuật: Trường Bình chi chiến (kì 2) (Tư trị thông giám)


TRƯỜNG BÌNH CHI CHIẾN
(kì 2)

          五十五年 (辛丑, 公元前 260)
          秦左庶长王齕攻上党 (1), 拔之. 上党民走赵. 赵廉颇军于长平, 以按据上党民 (2). 王齕因伐赵. 赵军数战不胜, 止一裨将, 四尉. 赵王与楼昌, 虞卿谋, 楼昌请发重使为媾 (3). 虞卿曰: “今制媾者在秦, 秦必欲破王之军矣, 虽往请媾, 秦将不听. 不如发使以重宝附楚, . , 受之, 则秦疑天下之合从, 媾乃可成也.王不听, 使郑朱媾于秦, 秦受之. 王谓虞卿曰: 秦内郑朱矣.对曰: 王必不得媾而军破矣. 何则? 天下之贺战胜者皆在秦矣. 夫郑朱, 贵人也, 秦王, 应侯必显重之以示天下. 天下见王之媾于秦, 必不救王; 秦知天下之不救王, 则媾不可得成矣.既而秦果显郑朱而不与赵媾.

Phiên âm
          Ngũ thập ngũ niên (Tân sửu, công nguyên tiền 260)
          Tần Tả thứ trưởng Vương Hột công Thượng Đảng (1), bạt chi. Thượng Đảng dân tẩu Triệu. Triệu Liêm Pha quân vu Trường Bình, dĩ án cứ Thượng Đảng dân (2). Vương Hột nhân phạt Triệu. Triệu quân sổ chiến bất thắng, chỉ nhất tì tướng, tứ uý. Triệu Vương dữ Lâu Xương, Ngu Khanh mưu, Lâu Xương thỉnh phát trọng sứ vi cấu (3). Ngu Khanh viết: “Kim chế cấu giả vu Tần, Tần tất dục phá Vương chi quân hĩ, tuy vãng thỉnh cấu, Tần tướng bất thính. Bất như phát sứ dĩ trọng bảo phụ Sở, Nguy. Sở, Nguỵ thụ chi, tắc Tần nghi thiên hạ chi hợp tung, cấu nãi khả thành dã.” Vương bất thính, sử Trịnh Chu cấu vu Tần, Tần thụ chi. Vương vị Ngu Khanh viết: “Tần nạp Trịnh Chu hĩ.” Đối viết: “Vương tất bất đắc cấu nhi quân phá hĩ. Hà tắc? Thiên hạ chi hạ chiến thắng giả giai tại Tần hĩ. Phù Trịnh Chu, quý nhân dã, Tần Vương, ứng hầu tất hiển trọng chi dĩ thị thiên hạ. Thiên hạ kiến Vương chi cấu vu Tần, tất bất cứu Vương; Tần tri thiên hạ chi bất cứu Vương, tắc cấu bất khả đắc thành hĩ.”Kí nhi Tần quả hiển Trịnh Chu nhi bất dữ Triệu cấu.

Chú thích
1- Vương Hột 王齕: Đại tướng nước Tần cuối thời Chiến Quốc, trải qua 3 đời Tần Vương, là viên tướng của nước Tần kinh qua thời gian chiến tranh rất lâu, từng cùng với Mông Ngao 蒙骜, Vương Lăng 王陵 thay nhau chính chiến. Trong trận chiến Trường Bình, là vị thống soái quân Tần sơ kì và hậu kì. Thuỷ Hoàng Đế 始皇帝 năm thứ 2 (năm 245 trước công nguyên), Vương Hột chiến tử. Hiện nhiều bộ sử thư có ghi chép.
2- Án cứ 按据: tức đồn binh chi viện.
3- Cấu : liên hợp, kết hợp, giao hảo.

Dịch nghĩa
          Năm thứ 55 (Tân Sửu, năm 260 trước công nguyên).
          Nước Tần phái Tả thứ trưởng Vương Hột đem binh tấn công Thượng Đảng, chẳng bao lâu phá được. Bách tính Thượng Đảng bỏ chạy sang Triệu. Nước Triệu phái Liêm Pha đem quân đồn trú Trường Bình, để tiếp ứng bách tính Thượng Đảng chạy đến. Thế là Vương Hột đem quân đánh Triệu. Quân Triệu nghinh chiến, mấy lần đánh đều không thắng, 1 phó tướng và 4 Đô uý trước sau đều trận vong.  Triệu Vương cùng Lâu Xương, Ngu Khanh thương nghị, Lâu Xương kiến nghị phái một vị sứ tiết có địa vị cao giao hảo cùng Tần. Ngu Khanh phản đối, nói rằng: “Hoà hay không hoà, quyền khống chế đều tại Tần. Nước Tần hiện đã quyết tâm đánh bại quân Triệu, cho dù chúng ta cầu hoà, tướng lĩnh nước Tần sẽ không đồng ý. Chi bằng chúng ta phái sứ giả dùng trân bảo quý trọng lôi kéo nước Sở, nước Nguỵ. Một khi nước Sở, nước Nguỵ nhận lấy, nước Tần sẽ nghi các nước hợp tung chống lại Tần, lúc bấy giờ việc giao hảo với nước Tần mới thành công.” Triệu Vương không nghe theo ý kiến của Ngu Khanh, vẫn phái Trịnh Chu đến Tần cầu hoà. Nước Tần tiếp đãi Trịnh Chu. Triệu Vương bèn nói với Ngu Khanh: “Tần đã tiếp nạp Trịnh Chu rồi.” Ngu Khanh nói rằng: “Đại Vương nhất định sẽ không thấy việc hoà đàm thành công mà quân Triệu còn bị công phá nữa. Vì sao lại nói như vậy? Các nước đều phái sứ giả đến Tần chúc mừng thắng lợi. Trịnh Chu là người có địa vị rất cao của nước Triệu, khi Trịnh Chu ứng hầu, Tần Vương nhất định sẽ đem việc Trịnh Chu đến cầu hoà tuyên dương với các nước. Các nước nhìn thấy Triệu Vương phái người đến Tần cầu hoà, nhất định sẽ không xuất binh cứu đại vương. Nước Tần biết được các nước không cứu đại vương, càng sẽ không chịu giảng hoà với Triệu.” Chẳng bao lâu, quả nhiên nước Tần rầm rộ tuyên dương Trịnh Chu, không chịu tiến hành hoà đàm cùng Triệu.

                                                             Huỳnh Chương Hưng
                                                             Quy Nhơn 25/7/2020

Nguồn
TƯ TRỊ THÔNG GIÁM
资治通鉴
Bắc Tống . Tư Mã Quang 司马光
Chủ biên: Nhậm Tư Vũ 任思武
Bắc Kinh . Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013


Previous Post Next Post