KHÚC PHỤ KHỔNG MIẾU
Khúc Phụ
曲阜, “Đông phương Thánh thành” 东方圣城, là quê hương của Khổng Tử 孔子. Khổng miếu 孔庙 toạ
lạc ở trung tâm Phụ Thành 阜城, là nơi các triều đại
phong kiến Trung Quốc tế tự Khổng Tử - tư tưởng gia, chính trị gia, giáo dục
gia vĩ đại.
Khổng
miếu có 2 cổng đặc biệt đáng để nhắc đến.
Thứ nhất là “Linh Tinh Môn” 棂星门, cũng gọi là “Thiên Điền Tinh” 天田门. Thời cổ tế Thiên, trước tiên phải tế Linh Tinh 棂星, Khổng miếu thiết trí cổng này, ý nghĩa là “tôn Khổng
Tử như đồng tôn Thiên” 尊孔子如同尊天. Người đời sau
tôn phụng Khổng Tử, nhân đó mà hai bên tả hữu trong sân đầu tiên của Khổng miếu,
lần lượt dựng hai toà bài phường 牌坊 (1) bằng gỗ
đối xứng nhau, bên đông đề “Đức mâu thiên địa” 德侔天地, bên tây đề “Đạo quán cổ kim” 道冠古今. Công đức thâm hậu có thể thấy rõ.
Thánh
Thời Môn 圣时门 (2) được xây dựng vào năm Vĩnh Lạc 永乐 thứ 13, thiết kế cao lớn hoa lệ, từ vòm cổng nhìn vào
bên trong, có cảm giác thâm sâu khó lường, bước qua cổng này, bỗng nhiên thoáng
đãng, trước mặt một sân to với lớn tùng bách nối nhau thành tán, cỏ xanh mềm mượt.
Ba chữ
lớn “Chí Thánh miếu” 至圣庙trên bài phường trong
Khổng miếu nổi bật hẳn lên. Đối với chữ “chí” 至,
mỗi người có một cách lí giải khác nhau, “tư tưởng của Khổng Tử là chí cao vô thượng” hoặc là “tư tưởng của Khổng Tử
trước không có cổ nhân, sau không có người nối tiếp”. Bất luận như thế nào,
cũng đều chứng minh sự nhận đồng và khẳng định của người đời sau đối với học
thuyết của Khổng Tử. Tư tưởng của Khổng Tử ảnh hưởng đến quân vương các đời.
Theo họ, nghiên cứu học tập tư tưởng Khổng Tử giống như hằng ngày ăn cơm và ngủ
không thể thiếu được. Cho nên, nơi miếu đường có thể thấy rất nhiều bia đá được
ngự tứ, đương thời, đó là biểu hiện của sự tôn trọng và vinh sủng của hoàng thất
đối với người nhà họ Khổng.
Bia đá
lớn nhất trong Khổng miếu là của hoàng đế Khang Hi 康熙.
Tầm bia Khang Hi ngự chế này, thân bia cùng với bệ tổng cộng 65 tấn, trên đường
từ kinh thành vận chuyển đến Khúc Phụ, bách tính dọc đường đều quỳ bái giống
như thấy được thánh chỉ, cảnh tượng thật tráng quan. Lúc bấy giờ đang là mùa
đông, giao thông bất tiện lại thêm công cụ thô sơ, nhưng hoàng mệnh cao cao tại
thượng, quan viên địa phương vẫn điều động hơn 300 dân công, hơn 200 trâu cày,
2 thân gỗ tròn áp đáy để bia đá bên trên lăn đi, nếu như đi không thông, sẽ đổ
nước bên đường, sau khi kết băng, lợi dụng gỗ tròn đẩy đi, cốt chỉ mong có thể
kính cẩn tuân theo hoàng mệnh, đến Khúc Phụ một cách thuận lợi ...
Chú của người
dịch
1- Bài phường 牌坊: Một trong những
kiến trúc văn hoá đặc sắc của Trung Quốc. Bài phường được dựng lên để biểu
dương công lao, khoa cử, đức chính cùng trung hiếu tiết nghĩa trong xã hội
phong kiến. Có một số cung, quán, tự, miếu lấy bài phường làm “sơn môn”; cũng
có bài phường dùng để nói rõ địa danh, cũng gọi là “bài lâu” 牌楼. Bài phường là vật kiến trúc mang tính kỉ niệm, tuyên
dương lễ giáo phong kiến, nêu gương công đức. Nó cũng là vật kiến trúc phụ thuộc
của từ đường, thể hiện mĩ đức và công lao của tiên nhân, kiêm công năng tế tổ.
2- Thánh Thời
Môn 圣时门: là “Chính Môn” 正门của Khổng miếu, xây
dựng vào năm Vĩnh Lạc 永乐 thứ 13 triều Minh (năm 1415).
Trong Mạnh Tử - Vạn Chương hạ 孟子 - 万章下 có
câu:
Mạnh tử viết: “Bá Di, thánh chi thanh giả
dã; Y Doãn, thánh chi nhậm giả dã; Liễu Hạ Huệ, thánh chi hoà giả dã; Khổng Tử,
thánh chi thời giả dã.
孟子曰: “伯夷, 圣之清者也; 伊尹, 圣之任者也; 柳下惠, 圣之和者也; 孔子, 圣之时者也.
(Mạnh Tử
nói rằng: Bá di là người thanh cao trong số thánh nhân; Y Doãn là người gánh
tránh nhiệm trong số thánh nhân, Liễu Hạ Huệ là người theo sự hoà trong số
thánh nhân; Khổng Tử là người thức thời vụ trong số thánh nhân)
Năm Ung
Chính 雍正 thứ
8 (năm 1730), Thánh Thế Tông 清世宗 triều Thanh theo đó
đã khâm định Chính Môn Khổng miếu tên là “Thánh Thời Môn” 圣时门.
Ảnh tư liệu
trên mạng
Một dạng bài phường
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 11/7/2020
Nguồn
KHÚC PHỤ KHỔNG MIẾU
曲阜孔庙
Trong quyển
TẨU BIẾN TRUNG QUỐC
走遍中国
“Đồ thuyết thiên hạ . Quốc gia địa lí hệ liệt” biên uỷ
hội – Bắc Kinh
Bắc Kinh liên hợp xuất bản công ti - 2012
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật