LẠI THUA Ả LÝ BÁN MÌNH HAY SAO (672)
Ả Lý tức Lí Kí李寄.
Theo Sưu thần kí 搜神记:
Vùng
Mân trung 闽中ở Đông Việt 东越có ngọn Dung Lĩnh 庸岭, cao mấy chục dặm. trong hang ở khe núi phía tây bắc
có một con rắn lớn, dài 7, 8 trượng, mình to đến hơn chục vây, dân nơi đó vô
cùng sợ. Đô uý quận Đông (Trị) 治 [Dã] 冶 cùng huyện lại các thuộc huyện có không ít người bị hại
chết. Thế là mọi người dùng trâu dê tế bái nhưng vẫn không tránh được hoạ. Rắn có lúc thác mộng cho người, cũng có lúc báo
cho vu chúc, nói rằng muốn ăn thịt đồng nũ khoảng mười hai mười ba tuổi. Đô uý
và huyện quan vì việc đó mà lo lắng, tai hoạ do yêu khí của rắn gây ra không dứt.
Mọi người tìm con gái sinh ra trong nhà nô tì và con gái nhà tội nhân trước
tiên đem về nuôi, đợi đến kì tế vào mồng 1 tháng 8 thì đưa đến cửa hang. Rắn bò
ra khỏi hang nuốt lấy đồng nữ. Liên tiếp mấy năm đều như thế, đã lấy đi sinh mạng
của 9 đồng nữ .
Năm nọ,
mọi người tìm đồng nữ để tế rắn, nhưng vẫn chưa được. Nhà Lí Đản 李诞 huyện Tương Lạc 将乐
có 6 cô con gái, không có con trai. Cô gái út tên Lí Kí 李寄 tự
nguyện đi ứng mộ. Cha mẹ không đồng ý, Lí Kí nói rằng:
- Cha mẹ không có phúc, chỉ sinh được 6 người
con gái, ngay cả một người con trai cũng không có. Tuy là có con nhưng cũng như
là không có. Con đã không có công cứu cha mẹ như nàng Đề Oanh, lại không thể phụng
dưỡng cha mẹ, chỉ làm lãng phí cơm áo. Sống mà không có ích gì chẳng bằng sớm
chết. Bán con đi có thể có chút ít tiền, lấy tiền đó để phụng dưỡng cha mẹ há
chẳng tốt sao?
Cha mẹ
thương yêu con, cuối cùng vẫn không nghe. Lí Kí tự lén đi, không thể ngăn cấm.
Lí Kí đến
phủ quan xin ban cho một thanh bảo kiếm và một con chó săn. Đến mồng 1 tháng 8,
Lí Kí đến ngồi trong miếu, ôm kiếm dắt chó. Trước tiên lấy nếp vo viên trộn với
mật đặt nơi cửa hang. Rắn bò ra, đầu nó to như cái bồ, mắt như kính đồng lớn
khoảng 2 xích. Rắn ngửi thấy mùi thơm bèn nuốt lấy. Lí Kí liền thả chó, chó
xông lên cắn, Lí Kí từ phía sau dùng kiếm chém rắn bị thương mấy chỗ. Vết
thương khiến rắn đau đớn, nó bèn bò ra đến giữa sân thì chết. Lí Kí vào hang
nhìn thấy đầu lâu của 9 đồng nữ, liền mang hết ra ngoài, đau buồn nói rằng:
- Các chị khiếp nhược nên bị rắn ăn thịt, quả
thực là đáng thương!
Nói
xong, Lí Kí từ từ bước về nhà.
Quốc
vương Đông Việt nghe được chuyện bèn cưới Lí Kí làm vương hậu, bái cha của Lí
Kí làm Tương Lạc lệnh 将乐令, mẹ và các chị đều
được ban thưởng. Từ đó vùng Đông (Trị) [Dã] không còn xuất hiện yêu quái. Ca
dao ca ngợi chuyện Lí Kí chém rắn đến
nay hãy còn lưu truyền.
(“Sưu
thần kí”, “Thế thuyết tân ngữ”: Tiền Chấn Dân 钱振民
điểm hiệu. Trường Sa: Nhạc Lộc thư xã, 2006)
Dâng thư, đã thẹn nàng Oanh
Lại thua ả Lý bán mình hay sao?
(“Truyện Kiều” 671 - 672)
Ả Lý: Sách Đường tùng thư chép rằng nàng Lí Kí đời Đường,
nhà nghèo, bán mình cho làng cúng thần rắn để lấy tiền nuôi cha mẹ, nàng lại giết
được thần rắn mà khỏi chết.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Hán thư: Đề Oanh thượng thư vị phụ đại tử tội.
Lí Ký mại thân tô gia nạn.
漢書: 緹縈上書為父代死罪. 李寄賣身蘇家難
(Sách
Hán: Nàng Đề Oanh dâng thư thay tội chết cho cha. Nàng Lí Ký bán mình gỡ nạn
cho nhà)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 12/5/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật