MÀU HOA LÊ
HÃY DẦM DỀ GIỌT MƯA (226)
Trường hận ca 長恨歌 của Bạch Cư Dị 白居易thời
Đường là bài thơ tự sự trường thiên, thuật lại bi kịch ái tình giữa Đường Minh
Hoàng 唐明皇 và
Dương Quý Phi 楊貴妃. Nhà thơ mượn nhân vật lịch sử và truyền thuyết sáng
tạo nên câu chuyện cảm động lòng người, đồng thời thông qua hình tượng nghệ thuật,
tái hiện cuộc sống hiện thực chân thật. Bài thơ có ảnh hưởng sâu rộng đối với
các tác phẩm văn học sau này.
Khi miêu tả Dương Quý Phi khóc, Bạch Cư Dị đã viết:
Ngọc dung tịch mịch lệ lan can
Lê hoa nhất chi xuân đới vũ
玉容寂寞淚闌干
梨花一枝春帶雨
(Trên khuôn mặt u buồn, đầm đìa nước mắt
Như cành hoa lê đọng giọt mưa xuân)
Cớ sao trằn
trọc canh khuya
Màu hoa lê
hãy dầm dề giọt mưa?
(“Truyện Kiều” 225 – 226)
Màu hoa lê
đã (? – ND) dầm dề giọt mưa: Hình
dung người đàn bà đẹp khoẻ. Gốc ở trong bài Trường
hận ca của Bạch Cư Dị: “Ngọc dung tịch mịch lộ lan can, Lê hoa nhất chi
xuân đới vũ”. Nghĩa là “Mặt ngọc lặng lẽ lệ chứa chan, Một cành hoa lê mang mưa
xuân”.
(Đào
Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)
Ở phần
văn bản là “Màu hoa lê hãy dầm dề giọt mưa ”; ở phần chú giải là “Màu hoa lê đã
dầm dề giọt mưa”
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Trường hận ca: Lê hoa nhất chi xuân đới vũ.
長恨歌: 梨花一枝春帶雨
(Bài
Trường hận ca: Cành hoa lê dầm dìa mưa xuân)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới,
1960)
Xét: Câu 226 trong Truyện
Kiều, Nguyễn Du đã mượn ý từ 2 câu: “Ngọc dung tịch mịch lệ lan can, Lê hoa
nhất chi xuân đới vũ” trong bài Trường hận
ca của Bạch Cư Dị.
Trong “Từ điển Truyện Kiều” của
Đào Duy Anh, bản năm 1989, ở phần văn bản là “Màu hoa lê HÃY dầm dề giọt mưa”; ở phần chú giải là “Màu hoa lê ĐÃ dầm dề giọt mưa”.
Bản năm
2000, ở phần chú giải là “Màu hoa lê ĐÃ ĐẦM ĐÌA giọt mưa”
Bản “Kim Vân Kiều” do Bùi Khánh Diễn chú thích, câu 226 là:
Màu hoa lê hãy dầm DÌA giọt mưa
Trong “Tư liệu Truyện Kiều - Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn
phiên Nôm, câu 225 này là:
Cớ CHI trằn trọc canh khuya
(Nxb
Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 11/02/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật