MỘT NỀN ĐỒNG
TƯỚC KHOÁ XUÂN HAI KIỀU (156)
Đài Đồng
Tước 銅雀 ở
phía tây nam thành huyện thành Lâm Chương 临漳,
thành phố Hàm Đan 邯郸 tỉnh
Hà Bắc 河北, nơi đây thời cổ xưng là đất Nghiệp 邺, được Tào Tháo cho xây vào năm Kiến An 建安 thứ 15 (năm 210) sau khi đánh bại Viên Thiệu. Năm Kiến
An thứ 18 (năm 213), tại phía nam đài Đồng Tước, Tào Tháo cho xây đài Kim Hổ 金虎. Năm sau (năm 214) xây đài Băng Tỉnh 冰井 ở
phía Bắc đài Đồng Tước, đài cao 10 trượng, mỗi đài cách nhau 60 bộ, cho xây cầu
trên cao để nối liền. trong sử gọi là “Nghiệp
tam đài” 邺三台. Tào Thực có làm Đồng
Tước đài phú 銅雀台賦ca tụng, trong đó có câu:
Liên nhị kiều ư đông tây hề,
Nhược trường không chi đế đông.
連二橋於東西兮
若長空之蝃蝀
(Nối liền hai cầu ở đông tây,
Như cầu vồng ở giữa trời.)
Trong Tam quốc diễn nghĩa, để tranh thủ Đông
Ngô liên hợp chống Tào, Khổng Minh 孔明 đã dùng mưu trí chọc tức Chu Du 周瑜, đem 2 câu trong bài phú của Tào Thực đổi thành:
Lãm nhị Kiều ư đông nam hề,
Lạc triêu tịch chi dữ cộng.
攬二喬於東南兮
樂朝夕之與共
(Bắt hai nàng Kiều ở đông nam hề
Để sớm tối cùng vui.)
Hai
nàng Kiều ở đây chính là Đại Kiều và Tiểu Kiều, một người là vợ Tôn Sách 孙策, một người là vợ Chu Du 周瑜.
Kết quả
binh Đông Ngô chiến thắng Tào Tháo, Lưu Bị nhân cơ hội đem binh cướp lấy Kinh
Châu.
Đỗ Mục 杜牧 thời Đường ở bài Xích
Bích 赤壁 viết rằng:
Chiết kích trầm sa thiết vị tiêu
Tự tương ma tẩy nhận tiền triều
Đông phong bất dữ Chu
Lang tiện
Đồng tước xuân thâm toả Nhị Kiều
折戟沉沙铁未销
自将磨洗认前朝
东风不与周郎便
铜雀春深锁二乔
(Cây kích gãy chìm trong cát, sắt vẫn chưa bị tiêu huỷ
Đem rửa qua nhận ra đó là di vật của triều đại trước
trong trận chiến Xích Bích
Nếu như không có gió đông giúp Chu Lang
Thì Tào Tháo thắng lợi sẽ bắt hai nàng Kiều đem về nhốt
nơi đài Đồng Tước)
Trộm nghe
thơm nức hương lân
Một nền Đồng
Tước khoá xuân hai Kiều
(“Truyện Kiều” 155 –
156)
Đồng Tước (nền): Tào Tháo thời Tam Quốc sai xây đài Đồng Tước, định
đánh xong nước Ngô sẽ đem hai cô gái đẹp họ Kiều là vợ Tôn Sách và vợ của Chu
Du đồng thời hai chị em ruột về đấy. Td: 156. Một là nền Đồng Tước khoá xuân hai Kiều, câu này là dịch câu thơ của
Đỗ Mục đời Đường: “Đông phong bất dữ Chu
Lang tiện, Đồng Tước xuân thâm toả nhị Kiều” nghĩa là, “Nếu như gió đông
không thổi lên để cho Chu Du có dịp tiện lợi, thì hai cô gái họ Kiều đã bị khoá
(nhốt) ở đài Đồng Tước. Đây nói hai chị em Kiều cũng đẹp như hai cô họ Kiều thời
Tam Quốc.
(Đào Duy Anh:
“Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
khi chú câu 156, ghi rằng:
Đỗ Phủ thi: Đồng Tước xuân thâm toả nhị kiều
杜甫詩: 銅雀春深鎖二嬌
(Thơ Đỗ
Phủ: trong đài Đồng Tước đêm xuân khuya khoá hai nàng Kiều)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới,
1960)
Xét: ở đây ghi nhầm tác giả câu thơ là Đỗ Phủ.
Theo “Tư liệu Truyện Kiều - Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn Tài Cẩn
phiên Nôm, thì câu 155 này là:
VẪN nghe thơm nức hương lân
(Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 17/01/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật