HOẠ LÀ NGƯỜI
DƯỚI SUỐI VÀNG BIẾT CHO (94)
Suối vàng: tức “hoàng tuyền” 黄泉.
Tục tín cho rằng, suối vàng là nơi ở của người đã mất, cũng chỉ âm tào địa phủ.
Trong Tả truyện - Ẩn Công nguyên niên 左传 - 隐公元年 chép
rằng:
Xưa, Trịnh
Vũ Công 郑武公 cưới
thê tử ở nước Thân, tên là Vũ Khương 武姜. Vũ Khương sinh ra
Trang Công 庄公và Cung Thúc Đoạn 共叔段.
Do vì Trang Công sinh ngược, khiến Vũ Khương kinh sợ, vì thế mà có tên là “Ngộ
Sinh” 寤生. Vũ Khương ghét Ngộ Sinh, chỉ yêu quý Cung Thúc Đoạn,
muốn lập Thúc Đoạn làm thế tử, nhiều lần thỉnh cầu Trịnh Vũ Công, nhưng Vũ Công
không bằng lòng. Đến khi Trang Công lên ngôi, Vũ Khương ngầm cùng Cung Thúc Đoạn
xin được phân phong ở ấp Chế 制. Trang Công bảo rằng:
“Ấp Chế là nơi hiểm yếu, trước đây Quắc Thúc 虢叔đã
chết nơi đó, nếu những thành ấp khác thì có thể”. Vũ Khương bèn xin phân phong ấp
Kinh 京. Trang Công bằng lòng, phong Cung Thúc Đoạn nơi đó, gọi
ông ta là Kinh Thành Thái Thúc 京城太叔. Đại phu Sái Trọng
祭仲nói rằng: “Đô thành phân phong nếu vượt quá một phần
ba quốc đô, thì đó là hoạ hại của đất nước. Chế độ của tiên vương có quy định: thành
ấp lớn nhất trong nước, không được vượt quá một phần ba quốc đô, loại trung
không được vượt quá một phần năm, loại nhỏ không được vượt qua một phần chín.
Nay ấp Chế không hợp với quy định, đó không phải là chế độ của tiên vương, như
vậy ngài sẽ không khống chế được”. Trang Công bảo rằng: “Khương thị muốn như vậy,
ta làm sao tránh được hoạ này đây?” Sái Trọng đáp rằng: “Làm sao có thể thoả
mãn lòng tham của Khương Thị, chi bằng sớm xử trí, đừng để rễ của cái hoạ mọc
lan ra, một khi nó đã lan ra thì khó mà trừ được, huống hồ là đứa em được sủng
ái của ngài”. Trang Công bảo rằng: “Làm nhiều điều bất nghĩa, tất tự mình hại
mình. Khanh cứ chờ xem”.
...............................
Về sau,
Thái Thúc tu sửa thành quách, tụ tập bách tính, chuẩn bị vũ khí định đánh lén
nước Trịnh, Vũ Khương sẽ mở cổng thành làm nội ứng. Trang Công hay tin bèn nói
rằng: “Có thể xuất kích được rồi đấy”, lệnh cho Tử Phong 子封 đem
200 cỗ xe đi thảo phạt ấp Kinh. Dân ấp Kinh bội phản Cung Thúc Đoạn, Cung Thúc
Đoạn chạy đến thành Yển 鄢, Trang Công đuổi
theo thảo phạt. Cung Thúc Đoạn chạy đến nước Cung 共.
Trang
Công an trí Vũ Khương tại Thành Dĩnh 城颖, thề rằng: “Bất cập hoàng tuyền, vô tương kiến dã” 不及黄泉, 无相见也 (không
xuống đến hoàng tuyền thì sẽ không gặp mặt). Qua một thời gian, Trang Công hối
hận. Vị quan quản lí cương giới ở Dĩnh Cốc 颖谷
là Dĩnh Khảo Thúc 颖考叔 nghe
được chuyện đó, bèn đem cống phẩm dâng lên Trang Công, Trang Công đãi tiệc,
trong lúc ăn, Dĩnh Khảo Thúc cất lại một miếng thịt, Trang Công hỏi lí do, Dĩnh
Khảo Thúc đáp rằng: “Tiểu nhân còn mẹ già, thường ăn thức ăn của tiểu nhân,
nhưng chưa từng được ăn món canh thịt của ngài.”Trang Công nói rằng: “Khanh có
mẹ già để hiếu thuận, còn ta lại không!” Dĩnh Khảo Thúc hỏi duyên cớ, Trang
Công thuật lại sự việc, đồng thời tỏ ý hối hận. Dĩnh Khảo Thúc nói rằng: “Ngài
chớ có lo. Chỉ cần đào một đường hầm, đào đến suối, hai người gặp nhau nơi đó,
ai bảo rằng ngài làm trái lời thề?” Trang Công theo lời, lần theo địa đạo đi gặp
Vũ Khương. Từ đó hai người trở lại mối quan hệ mẹ con như xưa.
Gọi là gặp gỡ giữa đường
Hoạ là người dưới suối vàng biết cho
(“Truyện Kiều” 93 – 94)
Suối vàng: Chữ Hán là hoàng tuyền, theo quan niệm mê tín. Tả
truyện có câu: “Bất cập hoàng tuyền vô tương kiến dã”, nghĩa là không đến suối
vàng thì không thấy nhau được.
(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Tả truyện: bất cập
hoàng tuyền, vô tương kiến dã.
左傳: 不及黃泉無相見也
(Sách Tả truyện: chưa xuống suối vàng, không sao gặp nhau
được)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới,
1960)
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 13/01/2020
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật