CHẾ ĐỘ TIÊU CẤM ĐỜI HÁN
(tiếp theo)
Thực
thi tiêu cấm, phủ quan cũng chẳng được nhàn tản. Địa phương có phủ quan mỗi khi
trời tối, liền khoá cổng thành nghiêm mật, cấm chỉ xuất nhập, chìa khoá cổng
thành tất phải giao cho nội nha phủ quan. Đến đời Thanh lại càng nghiêm hơn,
chìa khoá cổng thành, phủ quan không có tư cách giữ, mà phải giao cho Quân trưởng
quan đóng ở nơi đó. Cho dù quan văn cao cấp nhất trong thành, buổi tối có công
vụ gấp cần ra khỏi thành cũng phải hướng đến Quân trưởng quan xin lĩnh chìa
khoá.
Kì thực
tiêu cấm lệnh nghiêm cẩn như thế đối với lão bách tính mà nói cũng chẳng phương
ngại gì, chỉ là đối với những người có chút hành động tài năng trong đêm mà
nói, đó mới là vấn đề rất lớn. Ví dụ ca kĩ vũ nữ diễn xuất trong đêm, lúc về
nhà tương đối phiền phức, trừ phi đối tượng để họ phục vụ là Chấp kim ngô 执金吾 (1), thì là vạn sự đại cát. Nếu không, định lén về nhà
thì không thể. Một khi bị bắt được có thể bị trừng phạt, đảm bảo sẽ không tái
phạm lần thứ hai.
Tiếp
theo, chúng ta sẽ nói về những hành vi bị phương ngại bởi tiêu cấm lệnh. Điển
hình nhất là cờ bạc, việc đó pháp luật các đời đều nghiêm lệnh cấm chỉ, nhưng
nhiều lần cấm không được. Để tránh tai mắt của mọi người, bọn cờ bạc, vào niên
đại có tiêu cấm lệnh đều mạo hiểm ban đêm tụ tập cờ bạc. Thường đánh đến nỗi thiên hôn địa ám, mãi cho đến lúc
đêm đã khuya người đã yên, kẻ bị thua sạch mới nghĩ đến việc về nhà. Nhưng đường
trong thành nửa đêm đều bị cấm, không được thông hành. Bọn cờ bạc sẽ đi vòng những
đường tương đối vắng vẻ, thậm chí đi qua một hai cái ao bốc mùi hôi thúi. Cho
dù là như vậy vẫn bị canh phu đi tuần đêm hoặc trưởng quan đi tuần chận lại xét
hỏi, bọn cờ bạc ấp a ấp úng, trên mặt lộ vẻ khó coi sẽ khó mà tránh bị bại lộ.
Cờ bạc
không phải là việc tốt, không ít kẻ cờ bạc cũng chẳng ra gì, những câu chuyện về
bọn cờ bạc hại người, hại bản thân, đường thời trong sách vở đã kể ra không ít,
có một số thiên ghi chép các cách mà bọn cờ bạc tránh tiêu cấm. Những kẻ cờ bạc
mà có quyền có thế đã lợi dụng quyền thế tránh tiêu cấm. Ví dụ đời Minh có một
tay cờ bạc mà người cha của y là Bố chính sứ 布政使 (đương đương với
vị trưởng quan hành chính nơi đó) đã lớn tiếng nói rằng:
- Đêm khuya rồi, thắp cho ta chiếc đèn lồng Bố
chính ti, ở hàng rào chặn cũng không ai
dám chặn đâu; đã khoá họ cũng không dám không mở đâu.
Trước
tiên mặc kệ y có phải là “khanh đa” 坑爹 hay không, tóm lại
người có quyền có thế không xem tiêu cấm ra gì. Ví dụ du hiệp Quách Giải 郭解 thời
Hán, tiêu cấm đối với con người như ông ta mà nói tựa hồ như không có gì, không
hề bị ước thúc.
Trong Hán thư – Du hiệp truyện 汉书 - 游侠传 có hai câu chuyện liên quan đến Quách Giải, đều liên
quan đến hoạt động về đêm. Một chuyện là ở Lạc Dương 洛阳 có hai người
oán cừu thù địch nhau, các thân hào hiền sĩ ở Lạc Dương đứng trung gian điều
đình mười mấy lần nhưng không có kết quả. Thế là có người tìm đến Quách Giải, mời
Quách Giải ra mặt điều đình. Quách Giải đêm khuya đi gặp cừu gia, cừu gia miễn
cưỡng nghe theo. Quách Giải nói với cừu gia rằng:
- Người có vai vế ở Lạc Dương nhiều lần điều
đình mà ông không chịu đáp ứng. Nay ông nghe theo lời của tôi , tôi làm sao có
thể lấy thân phận người ngoài mà phủ nhận người có vai vế ở Lạc Dương?
Ngay
trong đêm đó, Quách Giải ra đi, chẳng ai hay biết, đồng thời nói với cừu gia rằng:
- Bất tất phải nghe lời tôi, đợi sau khi tôi
đi khỏi, người có vai vế ở Lạc Dương điều đình, lúc đó ông hãy bằng lòng hoá giải
cừu thù.
Có thể
thấy, nhân vật cỡ “giáo phụ” 教父 như Quách Giải đối với tiêu cấm chẳng có công dụng gì.
Con người
Quách Giải ngang tàng như thế, công nhiên phạm cấm, thế thì những nhân vật khác
có liên quan, ông lại càng không kiêng nể. Dáng người Quách Giải không cao,
bình thường cũng rất lịch sự và biết giữ luật, ra khỏi cửa không bao giờ cưỡi
ngựa, cũng không ngồi xe đến thẳng huyện nha. Đến một địa phương khác, những việc
làm được thì làm tới cùng, làm không được thì cũng ra sức phối hợp cùng người
khác, hai bên đều thoả mãn mới nhận lời dự tiệc. nhân đó rất được đại quan hào
sĩ coi trọng. Từ bọn côn đồ lưu manh trong huyện cho đến kẻ sĩ hào kiệt của các
huyện khác thường đêm khuya có đến mười mấy xe đến thăm Quách Giải. Nhân vật
như thế, tiêu cấm càng không có công dụng, mà ngược lại thể hiện rõ sự liều
lĩnh và to gan của ông, trở thành tiêu chí “lượng cách bác” 亮胳膊 (tức lộ cánh tay, ý nói hào hiệp trượng nghĩa?
– ND) của họ.
Cho nên
nói, tiêu cấm lệnh không phải là hoàn toàn không có ích lợi gì, tuy sinh hoạt
ban có ít đi, nhưng trị an được tốt. Bạn nghĩ thử, bọn trộm cướp vừa mới ra khỏi
cửa, chưa gây được án thì trước tiên đã “phạm dạ” 犯夜 bị tóm rồi, thì
đó chẳng phải là không tốt sao! (hết)
Chú của người
dịch
1- Chấp kim ngô
执金吾: Chức quan thống lĩnh cấm binh bảo vệ kinh thành và cung thành thời cổ.
2- Khanh đa坑爹:
“Khanh” 坑 có nghĩa là cái
hố, hoặc mang nghĩa hãm hại; “đa” 爹 có nghĩa là
cha, bố; “khanh đa” 坑爹 có
nghĩa là “hại cha, hại bố”.
Theo tư
liệu mạng:
- “Khanh đa” 坑爹 (hại
cha) cũng chỉ “khanh ngã” 坑我 (hại ta), trên mạng
hiện nay, từ “đa” 爹 (cha
/ bố) cũng có nghĩa là “ngã” 我 (ta / tôi), đa phần nam giới sử dụng. “Khanh đa” dùng
trong lúc vui đùa đa phần mang ý nghĩa mình bị bán đứng, hoặc bị gạt.
- “Khanh
đa” chỉ tay chơi oán trách mình đã vung tiền quá nhiều trong cuộc chơi, hoặc bị
bạn hại.
https://zhidao.baidu.com/question/258497948.html
Bản thân chữ 货 (hoá) trong cách sử dụng truyền thống có tác dụng xưng
hô chỉ thay cho người, nhưng thường là từ biếm xưng, trêu chọc hoặc mắng người khác.
“Khanh
đa hoá” 坑爹 货có lẽ chỉ hạng người vung tiền quá nhiều trong cuộc
ăn chơi?
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 21/12/2019
Nguồn
HOẠT TẠI ĐẠI HÁN
活在大汉
Tác giả: Kì Mạc Hân 祁莫昕
Thành Đô: Tứ Xuyên nhân dân xuất bản xã, 2018
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật